Основање на Влашка
Основање на Влашка (романски: descălecatul Țării Românești), односно воспоставувањето на првото независно романско кнежевство, било постигнато на почетокот на 14 век, преку обединување на помалите политички единици што постоеле меѓу Карпатите и реките Дунав, Сирет и Милков.[1][2][3] Пред консолидацијата на Влашка, бранови номадски народи - последни од нив биле Куманите и Монголите - јавале низ територијата.[4][5] Територијата станала гранична област помеѓу Златната Орда (најзападниот дел од Монголската Империја) и Кралството Унгарија по 1242 година.[6] Романците во Мунтенија, источно од реката Олт, мораа да им оддаваат данок на Монголите; а западно од реката, во Олтенија, тие биле угнетувани од северинските банови, назначувани од кралевите на Унгарија.[7] Преовладувањето на Златната Орда било намалено во регионот на крајот на 13 век, а во тоа време и Кралството Унгарија претрпело силна политичка криза.[8] Овие настани им овозможиле на почетните држави на територијата да ја консолидираат својата автономија.[8] Една романска традиција бележи дека Влашка била основана кога извесен Раду Негру („Раду Црниот“) пристигнал од регионот Фагараш во 1290-тите, откако ги преминал Трансилванските Алпи со „многумина кои го следеле“.[5][9] Жан В. Седлар напишал дека „поверодостоен“ е извештајот дека некои романски господари во долините Олт и Аргеш избрале за водач еден од нивниот број, извесен Басараб.[5] Војводата Басараб I (околу 1310–1352) ја раскинал соработката со Кралството Унгарија и одбил да ја прифати кралската власт.[1] Басараб I добил меѓународна поддршка и признавање на автономијата на Влашка поради неговата голема воена победа над унгарскиот крал Кароли I (1301–1342) во Посада на 12 ноември 1330 година.[1][10] Влашката митрополија, директно подредена на Вселенската патријаршија, бил создадена за време на владеењето на синот на Басараб I, Николае Александру (1352–1364).[11][12] Првите сребрени и бронзени монети биле ковани во Влашка во 1365 година.[13] Последните векови од раниот среден векМеѓу најстарите сведоштва за земјите на Власите (раните Романци) од левата страна на Дунав, има цитат од пасус од една ерменска книга по географија.[14] Пасусот претставува интерполација, веројатно од првите векови на вториот милениум, која се однесува на „непозната земја наречена Балак“, сместена во соседството на „земјата на Сарматите“ и „Загура“ (Бугарија).[15] Друга споменување од 11 век за земјата на Власите се чини дека е делот од старата туркиска хроника „Огузнаме“ („Приказната на Огуз-кан“), зачувана во текст од 17 век, кој ги раскажува битките на Куманите против неколку народи, вклучително и Власи (споменати како Улак).[16][17] Куманите, туркиско племе се приближиле до делтата на Дунав кратко по 1064-1065 година, а од 1068 година целата територија помеѓу Аралското Море и долниот дел на Дунав била контролирана од нив.[18] Но, оваа огромна територија никогаш не била политички обединета од силна централна сила.[19] Различните кумански групи биле под независни владетели или ханови кои се мешале во политичкиот живот на околните области, како што се кнежевствата во Киевска Рус и Римската Империја.[19] Во нападот врз Римската Империја, на Куманите им помагале и Власите кои живееле на Стара Планина (сега во Бугарија) кои им ги покажувале планинските патеки каде што не била поставена императорска стража.[20] Во 1185 година, балканските Власи, заедно со Бугарите, се кренале на оружје против Римската Империја.[21] Тие создале, со помош на Куманите и Власите кои живеат на левиот брег на Дунав, нова држава, Второто Бугарско Царство меѓу Стара Планина и Дунав (на југ од идната Влашка).[21] Новата држава во западните извори била наречена „Бугарија и Влашка“.[22] На пример, во 1204 година, папата го издигнал поглаварот на бугарската црква на чинот примат „на цела Бугарија и Влашка“.[23] Влашка како егзоним за северна Бугарија исчезнала од изворите дури по средината на 13 век.[24] Во 1211 година, кралот Андреаш II од Унгарски (1205–1235) ги населил Тевтонските витези во регионот на Брашов со цел да биде ставен крај на честите упади на Куманите во Трансилванија.[25][26] На витезите им била дадена сета територија што можеле да ја освојат надвор од Карпатите како посед кој требало да го држи кралот на Унгарија.[27] Според кралската повелба од 1222 година, воената моќ на витезите се протегала низ Карпатите сè до Дунав.[28] Дека Тевтонските витези извојувале неколку победи „надвор од снежните планини“ (латински: ultra montes nivium), односно на југ и на исток од Карпатите, потврдуваат и папските писма.[28] Сепак, Тевтонските витези биле принудени да ја напуштат територијата во 1225 година од страна на кралот Андреаш II, кој тврдел дека тие го одбегнувале неговиот авторитет.[29] Монголите влегле во Европа во 1223 година кога ја поразиле заедничката руско-куманска војска кај реката Калка (сега во Украина).[30] Некои кумански групи, по поразот од Монголите, станале подготвени да го прифатат христијанството.[31][32] Веќе во 1227 година, еден од куманските поглавари, Борц се подложил себеси и својот народ на идниот крал Бела IV Унгарски, го прифатил христијанството и се согласил да плаќа годишен данок и десеток.[31][33] Римокатоличката епархија Куманија, сместена во североисточна Влашка и југозападна Молдавија, била основана во 1228 година.[34] Значајното присуство на Власите во новооснованата епископија е документирано во преписката меѓу унгарскиот престолонаследник и папата Григориј IX (1227–1241), бидејќи папата се пожалил на православните прелати активни меѓу мештаните Власи.[35]  Епархијата Куманија де јуре била дел од Кралството Унгарија, а кралот Андреаш II ја усвоил титулата „крал на Куманија“ во 1233 година.[27][36] Нема сомнеж дека кралот поставил и гарнизони на клучните точки на јужните падини на Карпатите во североисточна Влашка.[36][37] Но, воените пунктови во регионот на епископијата првпат се споменувани во врска со монголската инвазија во 1241 година од страна на Роџер од Торе Маџоре.[36] Напоредно со појавата на Второто Бугарско Царство, Кралството Унгарија исто така убедуваше активна проширувачка политика на Балканскиот Полуостров од крајот на XII век.[38] За таа цел, Олтенија била ставена под контрола на унгарски управник, кој добил титула бан.[31][39][40] Средиштето на новата покраина (Северинска Бановина) била тврдината Северин (сега Дробета-Турну Северин, Романија), на Дунав, во близина на Ѓердапската Клисура.[7] Нејзината прв бан, Лука, била спомнат во 1233 година.[40] Во 1236 година била собрана голема монголска војска под врховното раководство на Бату-кан и тргнала на запад, во една од најголемите инвазии во историјата на светот.[41][42] Најразорните напади на Монголите против западните територии на Дешт-и Кипчак („ степата на Куманите“) се случиле во 1237–1238 година.[41][43] Развојот на битките не е забележан во изворите, но последователната преселба на Куманите во Унгарија, Бугарија и другите соседни територии е доволно елоквентна.[44] Иако некои кумански групи ја преживеале монголската инвазија, куманската аристократија била убиена.[45] Степите во источна Европа биле освоени од војската на Бату-кан и станале дел од Златната Орда.[44] Но, Монголите не оставиле гарнизони или воени одреди во долниот дел на Дунав и не презеле директна политичка контрола над него.[46] Иако теоретски дел од Златната Орда, степскиот коридор помеѓу реката Днепар и долниот дел на Дунав бил само „регион на хегемонија“, а не на директна контрола.[46] Најраниот војводства во средновековните документи По монголската инвазија, голем дел (ако не и повеќето) од куманското население ја напуштиле Влашката Низина, но влашкото (романското) население останало таму под водство на нивните месни поглавари, наречени кнезови и војводи.[47] Во 1247 година, кралот Бела IV се обидел да ги донесе витезите Болничари во регионот и им доделил голем број територии во „земјата Северин“.[48][49] Меѓутоа, мисијата на витезите се покажала како целосен неуспех (дури и нема извештај дали тие ги зазеле нивните места), но кралската повелба за витезите, од 2 јуни 1247 година, наведува четири автономни територијално-административни единици (кнежевства) во Олтенија и западна Мунтенија.[50] Две од нив, кнежевствата на Јоханес и Фаркаш биле дадени на Болничарите.[49][50] Но, кнежевствата под Литовој и Сенеслау биле изземени од грантот, а кралската повелба изречно предвидувала тие да им бидат оставени „на Власите како што ја поседувале до сега“.[49] Од друга страна, кралската повелба, исто така, опишува дека владеењето на Војводата Литовој се проширило на северната страна на Трансилванските Алпи во регионот Хунедоара, но кралот ја отстранил оваа територија од власта на Литовој во 1247 година; Оттогаш, кнежевството на Литовој било ограничено на Олтенскиот дел од долината на реката Жиу.[48][51] Војводата Сенеслау ги држел териториите на средна и јужна Мунтенија на бреговите на реките Аргеш и Дамбовица.[48][52] По неуспехот и исчезнувањето на Болничарите, историјата на регионот е обвиткана во нејасност со децении.[50] Но, трендот кон обединување на романските политики се чини дека започнало со војводата Литовој.[2] Тој (или неговиот истоимен син) бил во војна со Унгарците и бил убиен во битка некаде помеѓу 1270 и 1280 година.[2][48] Во битката, неговиот брат Барбат бил заробен.[2] Барбат бил принуден не само да плати откуп туку и да ја признае унгарската власт.[2] „Спуштањето“ на Раду ЦрниотРоманските хроники напишани во 17 век раскажуваат дека херцег или војвода од Фагараш и Алмаш, по име Раду Црниот (Radu Negru) или Црниот војвода (Negru Vodă) бил првиот војвода на Влашка.[1][9][53] Овие текстови наведуваат дека Раду Црниот, заедно со некои колонисти („Романци, католици и Саксонци“) пристигнале од регионот Фагараш во Трансилванија.[54] Првиот документарен доказ за „земјата на Власите“ (terra Blacorum) на територијата подоцна наречена Фагарас е имотен регистар од почетокот на 13 век во кој е спомената наредбата на кралот Андреаш II Унгарски дека имотите претходно во влашки раце се префрлени на Цистерцијанска опатија во Карца.[55][56] Раду Црниот и неговите следбеници ги преминале Карпатите до Мунтенија и ја основале Влашка со нејзините престолнини во Кампулунг и Куртеа де Аргеш.[9][54] Летописите ги раскажуваат овие настани во 1290 или 1292 година.[9] Романскиот поим за почетокот на државата (descălecat, буквално „спуштање“) се однесува на ова наводно населување во Влашка.[57] Но, точното значење на зборот се дебатира, бидејќи во Влашка живееле Романци пред доаѓањето на Раду Негру; така што поимот веројатно се однесува едноставно на обединување на земјите под еден владетел.[57] Згора на тоа, оваа приказна за „симнувањето“ на Раду Негру може да биде само легенда која подоцна е измислена за паралелно со околностите под кои е основана Молдавија, другото романогласно кнежевство според најраните хроники.[5][58] Потеклото на Олтенија е дадено од некои хроники поинаку: според овие хроники Олтенија била колонизирана од Романци од Турну Северин, кои основале уште две престолнини, во Стрехаја и Крајова.[59] По доаѓањето на Раду Црниот и неговото „спуштање“, овие Романци му се заколнале на верност.[59] Личноста на Раду Црниот е опкружена со легенда; никакви подробности за него не можат да бидат докажани со други историски извори.[1][60] Некои хроники го идентификуваат со основачот на различни цркви, како што е манастирот во Куртеа де Аргеш, но тие го помешуваат со подоцнежните војводи на Влашка, како што се Раду I (околу 1377-околу 1383) и Неагое Басараб (1512- 1521).[53][61] Поради недостаток на вистински современи докази, историчарот Николае Јорга се сомневал во постоењето на таков војвода, сметајќи дека „Негру Вода“ (Црн Војвода) е едноставно прекар што можел да му биде даден на Басараб I, вистинскиот основач на Влашка.[60] Другото гледиште е претставено од Неагу Џувара, кој го идентификува Негру Вода со Токомериј, таткото на Басараб, објаснувајќи го неговиот прекар со неговото наводно куманско потекло: тој изгледал како да има темна боја на кожата за Романците.[62] Во едно интервју, изјавил историчарот Јоан-Аурел Поп, Џувара „не е специјалист во областа на средновековната историја“ и неговата „куманска теорија“ е под знак прашалник.[63] Легендарните традиции можеби се поврзани и со воспоставувањето на прекукарпатската граница од страна на унгарската монархија, со главен град Кампулунг, веројатно во последната деценија на 13 век.[8] Гробниот камен што му припаѓа на еден од водачите на оваа формација, грофот Лаврентиј од Кампулунг (comes Laurentius de Longo Campo), кој датира од 1300 година, може да обезбеди солидна хронолошка референтна точка.[8] Од друга страна, Лаврентиј можеби бил некогашен водач на саксонската заедница во Кампулунг.[64]  
Басараб I Oсновачот Басараб бил син на Токомериј чиј статус не може да биде прецизиран.[8] Во изворите нема директна трага за датумот кога Басараб ја презел функцијата војвода.[68] Но, Јован Кантакузин во своето дело „Историја“ раскажува дека во 1323 година војските на Басараб се приклучиле во борбите меѓу Бугарија и Римската Империја и го поддржале бугарскиот цар Михаил Шишман (1323–1330) против Римјаните.[2][69] Во диплома, од 26 јули 1324 година, унгарскиот крал Кароли I го нарекува Басараб како „нашиот војвода на Влашка“ (woiuodam nostrum Transalpinum) што укажува дека во тоа време Басараб бил вазал на кралот на Унгарија.[68] Меѓутоа, за кратко време, Басараб одбил да го прифати сизеренството на кралот, бидејќи ниту растечката моќ на Басараб ниту активната надворешна политика што тој ја водел на своја сметка на југ не можеле да бидат прифатливи во Унгарија.[1][2] Во новата диплома, од 18 јуни 1325 година, кралот Кароли I го споменува како „Басараб Влашки, неверен на Светата круна на кралот“ (Bazarab Transalpinum regie corone infidelem).[69] Надевајќи се дека ќе го казни Басараб, кралот Кароли I започнал воена кампања против него во 1330 година.[1] Кралот тргнал кон Северин и му го одзел од Басараб.[70] Војводата побарал примирје, нудејќи да врати 7.000 сребрени марки за трошоците за војската, и се покажал подготвен да продолжи да му оддава почит на кралот и да го испрати својот син како заложник на кралскиот двор.[1][70] Но, кралот одбил и напредувал со својот домаќин во Влашка, каде што се чинело дека сè е уништено.[11] Не можејќи да го покори Басараб, кралот наредил да се повлече низ планините.[11] Но, во една долга и тесна долина, унгарската војска била нападната од Романците, кои зазеле положби на височините.[11] Битката наречена Битка кај Посада, траела четири дена (9-12 ноември 1330) и била катастрофа за Унгарците чиј пораз бил разорен.[11] Кралот успеал да побегне само со тоа што го заменил својот кралски грб со еден од неговите чувари.[70] Битката кај Посада била пресвртница во унгарско-влашките односи: иако во текот на 14 век, кралевите на Унгарија сè уште се обидувале да ги управуваат војводите на Влашка повеќе од еднаш, но тие можеле да успеваат само привремено.[70] Така, победата на Басараб неповратно го отворила патот кон независноста на Кнежеството Влашка.[70] Последици од Битката кај ПосадаМеѓународниот престиж на Влашка значително се зголемил по победата на Басараб над кралот Кароли I.[11] Само неколку месеци по неговата голема победа, во февруари 1331 година, Басараб придонел за воспоставувањето на неговиот зет, Иван Александар (1331–1371). ) на престолот на бугарските цареви во Трново.[71]  Како начин за свечено отцепување од Кралството Унгарија, синот на Басараб, Николае Александру, исто така, побарал римско одобрение за создавање на православно седиште за неговите територии.[72] Во 1359 година, Римската Империја го прифатила неговото барање, раселениот митрополит на Вичина, Хјакинт – кого Николае Александру веќе некое време го угостил во неговиот двор – да стане „легитимен свештеник на цела Унгровлахија за благослов и духовно водство на себе, на своите деца и целото негово господство“.[72] Во исто време, Римската Империја, исто така, се согласила за создавање на митрополитско седиште, по смртта на Хјакинт, за „целата Унгровлахија“.[72] Новата држава била означена како Унгровлахија (Οὐγγροβλαχία) во римските извори што отсликува дека се граничела со Кралството Унгарија.[73] Ова име првпат се среќава во една диплома на грчки јазик, издадена од синодот на Вселенската патријаршија во 1370 година.[72][73] Во дипломата, владетелот на Влашка, Николае Александру е означен како „голем војвода и господар на целата Унгровлахија“.[72][73] Латинските документи го користеле поимот Wallachia или Wallachia maior („Голема Влашка“) за Мунтенија (кој првпат се појавил во 1373 г.), а Wallachia minor („Мала Влашка“) за Олтенија (првпат забележано во 1377 година).[73] Новата земја била идентификувана како terra transalpina („прекупланинска земја“) или partes transalpinae („прекупланински делови“) во документите издадени од Кралската канцеларија на Унгарија во целиот 14 век.[74][75] Терминологијата на унгарската канцеларија била користена и во латинските документи на влашките војводи.[75] Романските владетели го избрале римскиот модел на владеење, а Влашка од самиот почеток била апсолутна монархија.[76] Апсолутната моќ на кнезовите била сметана за божествено ракоположена.[77] Нивната кореспонденција и записи го користеле изразот „По милоста Божја“ од 14 век.[77] Влашките суверени биле домаќини команданти и врховни судии, тие ја покровителувале црквата и носеле одлуки кои станувале закони.[78] Теоретски, војводите биле сметани за сопственици на сите земји во земјата, но всушност тие биле лишени од големи лични земјишни поседи.[78][79] Монархијата исто така била династичка: кнезовите требало да бидат избирани од страна на болјарите од редот на членовите на владејачкото семејство, Басарабовците.[77] Бојарите биле членови на привилегираната копнена аристократија.[80] Меѓутоа, потеклото на романската класа на бојари е проблематично: таа можеби еволуирала природно од поглаварите на влашките села и заедници, но можно е и кнезовите да ја создале со давање привилегии на одредени пожелни лица.[81]  Повеќекратните вазалства станале важен аспект на романската дипломатија откако христијанските балкански држави (Бугарија, Србија) една по една паднале под Отоманската Империја во текот на втората половина на 14 век.[82] На пример, Мирча Постариот (1386–1418) ја прифатил власта на Полска во 1387 година и онаа на Унгарија во 1395 година, а Влашка ѝ оддавала почит на Отоманската Империја од 1417 година.[83][84] При прифаќањето на унгарската власт, кнезовите на Влашка обично ја добивале и областа Фагараш во Трансилванија од унгарските монарси, на пример во 1366 година, Лајош I Унгарски (1342–1382) го доделил регионот на кнезот Владислав I Влашки (1364–1377), со титулата војвода, а кнезот Мирча Постариот ја добил од кралот Сигизмунд (1387–1437).[84][85][86] За време на владеењето на Мирча Постариот, Добруџа исто така станала дел од Влашка пред да биде припоена кон Отоманската Империја.[84] ПоврзаноНаводи
Општи извори
Дополнителна книжевност
Надворешни врски
|
Portal di Ensiklopedia Dunia
