ਕਲਪਨਾ ਦੱਤ

ਕਲਪਨਾ ਦੱਤ কল্পনা দত্ত
ਕਲਪਨਾ ਦੱਤ
ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਜਨਮ	27 ਜੁਲਾਈ 1913 ਸਿਰੀਪੁਰ, ਚਿਟਾਗਾਂਵ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਬੰਗਾਲ ਦਾ ਸੂਬਾ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਹੁਣ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼
ਮੌਤ	8 ਫਰਵਰੀ 1995(1995-02-08) (ਉਮਰ 81) ਕਲਕੱਤਾ ਹੁਣ ਕੋਲਕਾਤਾ, ਪੱਛਮ ਬੰਗਾਲ, ਭਾਰਤ
ਕੌਮੀਅਤ	ਭਾਰਤੀ, ਬੰਗਾਲੀ
ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ	ਭਾਰਤੀ ਗਣਰਾਜ ਦੀ ਫ਼ੌਜ, ਚਿਟਾਗਾਂਵ ਬਰਾਂਚ 1940 ਤੋਂ, ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ
ਪੇਸ਼ਾ	ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਆਗੂ

ਕਲਪਨਾ ਦੱਤ (ਬੰਗਾਲੀ: কল্পনা দত্ত) (27 ਜੁਲਾਈ 1913 – 8 ਫਰਵਰੀ 1995) (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਲਪਨਾ ਜੋਸੀ) ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗ੍ਰਾਮ ਦੀਆਂ ਉਘੀਆਂ ਵੀਰਾਂਗਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਉਸਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਸੂਰੀਆ ਸੈਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਚਿਟਾਗਾਂਵ ਆਰਮਰੀ ਰੇਡ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ ਸੀ।^[1] ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ 1943 ਵਿੱਚ ਪੂਰਨ ਚੰਦ ਜੋਸ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਜੋ ਉਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਸਨ।^[2]

ਕਲਪਨਾ ਦੱਤ ਦਾ ਜਨਮ ਚਿਟਾਗਾਂਵ (ਹੁਣ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼) ਦੇ ਸ਼ਰੀਪੁਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਚਿਟਾਗਾਂਗ ਵਿੱਚ ਆਰੰਭਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਕੋਲਕਾਤਾ ਆ ਗਈ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਜੀਵਨੀਆਂ ਪੜ੍ਹਕੇ ਉਹ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਆਪ ਵੀ ਕੁੱਝ ਕਰਨ ਲਈ ਆਤੁਰ ਹੋ ਗਈ। 18 ਅਪਰੈਲ 1930 ਨੂੰ ਚਿਟਾਗਾਂਗ ਅਸਲਾਖਾਨੇ ਨੂੰ ਲੁੱਟਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਕਲਪਨਾ ਦੱਤ ਕੋਲਕਾਤਾ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਚਿਟਾਗਾਂਗ ਚੱਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਦੇ ਦਲ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਹ ਭੇਸ਼ ਬਦਲਕੇ ਇਸ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੋਲਾ-ਬਾਰੂਦ ਆਦਿ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਵੀ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ।

ਕਲਪਨਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਸੁਣਨ ਵਾਲੀ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਭਵਨ ਨੂੰ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਦੀਵਾਰ ਉਡਾਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਲੇਕਿਨ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਸੂਚਨਾ ਮਿਲ ਜਾਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਉੱਤੇ ਅਮਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਪੁਰਖ ਵੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦੀ ਕਲਪਨਾ ਦੱਤ ਗਿਰਫਤਾਰ ਕਰ ਲਈ ਗਈ। ਪਰ ਦੋਸ ਸਿੱਧ ਨਾ ਹੋਣ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਪਹਿਰਾ ਬੈਠਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਲੇਕਿਨ ਕਲਪਨਾ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਚਕਮਾ ਦੇਕੇ ਘਰ ਤੋਂ ਨਿਕਲਕੇ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਨਾਲ ਜਾ ਮਿਲੀ। ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਗਿਰਫਤਾਰ ਕਰ ਲਏ ਗਏ ਅਤੇ ਮਈ 1933 ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਕਲਪਨਾ ਦੱਤ ਵੀ ਗਿਰਫਤਾਰ ਹੋ ਗਈ। ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਿਆ ਅਤੇ ਫਰਵਰੀ 1934 ਵਿੱਚ ਸੂਰਿਆਸੇਨ ਅਤੇ ਤਾਰਕੇਸ਼ਵਰ ਦਸਤੀਕਾਰ ਨੂੰ ਫ਼ਾਂਸੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ 21 ਸਾਲ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਦੱਤ ਨੂੰ ਉਮਰਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਹੋ ਗਈ।^[3] 1939 ਵਿੱਚ ਉਹ ਰਿਹਾ ਹੋਈ।

ਕਲਪਨਾ ਦੱਤਾ ਨੇ 1940 ਵਿਚ ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਮਿ ਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਨੇ 1943 ਬੰਗਾਲ ਦਾ ਅਕਾਲ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਵੰਡ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਰਾਹਤ ਕਾਰਕੁਨ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।^[4] ਉਸਨੇ ਬੰਗਾਲੀ ਵਿੱਚ ਆਤਮਕਥਾ "চট্টগ্রাম অস্ত্রাগার আক্রমণকারীদের স্মৃতিকথা" ("ਚਟਗਰਾਮ ਅਸਤਰਾਗੜ੍ਹ ਆਕ੍ਰ੍ਮਨਕਰਿਦੇਰ ਸ਼੍ਰੁਤੀਕਥਾ") ਲਿਖੀ, ਜਿਸਦਾ ਅਰੁਣ ਬੋਸ ਅਤੇ ਨਿਖਿਲ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਨੇਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਤੀ, ਪੀ. ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ "ਚਟਗਾਂਵ ਆਰਮਰੀ ਰੇਡਰਜ਼: ਰੀਮੈਨਿਸੈਂਸਜ਼" ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਇਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਿਖੀ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਅਕਤੂਬਰ 1945 ਵਿੱਚ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈ ਸੀ।^[5] 1946 ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਚਟਗਾਂਵ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਚੋਣ ਲੜੀ ਪਰ ਉਹ ਜਿੱਤ ਨਹੀਂ ਸਕੀ।

ਬਾਅਦ ਵਿਚ, ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਅੰਕੜਾ ਸੰਸਥਾ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਲੱਗੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤਕ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 8 ਫਰਵਰੀ 1995 ਨੂੰ ਕਲਕੱਤਾ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।^[4]