Бітва за Дэйр-эз-Зор (2012—2017)

Бітва за Дэйр-эз-Зор
Асноўны канфлікт: Грамадзянская вайна ў Сірыі
Дата	13 чэрвеня 2012 — 3 лістапада 2017
Месца	Дэйр-эз-Зор
Вынік	перамога ўрадавых сіл
Праціўнікі
Урад Сірыі Хезбала[1]  Расія (з 2015) НКСРАС Фронт аль-Нусра (з 2012 па 2014) Ісламская дзяржава (з 2014)
Сілы бакоў
Узброеныя сілы Сірыі: 104-я брыгада 137-я брыгада Апалчэнне НСА Узброеныя сілы Расійскай Федэрацыі ПКС ВМФ Свабодная армія Сірыі: 3-я пяхотная дывізія 4-я пяхотная дывізія 5-я дывізія камандас 7-я дывізія 11-я дывізія невядома
Страты
звыш 2500 забітых, у тым ліку 4 расійскіх вайскоўцаў[2] каля 1500 забітых[2] 1430–1869 забітых[3]

Бітва за горад Дэйр-эз-Зор — узброеныя дзеянні ў ходзе грамадзянскай вайны ў Сірыі за кантроль над горадам Дэйр-эз-Зор — стратэгічным пунктам на ўсходзе краіны, цэнтрам аднайменнай правінцыі.

Масавыя праявы незадаволенасці ў Дэйр-эз-Зоры, як і на астатняй тэрыторыі Сірыі, успыхнулі ў сакавіку 2011 года. Шырокамаштабныя сутыкненні паміж урадавымі сіламі і іх праціўнікамі пачаліся пасля таго, як пад канец ліпеня 2011 года прэзідэнт Башар Асад загадаў увесці ваенныя падраздзяленні ў шэраг гарадоў, уключаючы Дэйр-эз-Зор, з мэтай аднаўлення кантролю над сітуацыяй. Увод арміі і рэпрэсіі супраць удзельнікаў пратэстаў прывялі да кровапраліцця і пачатку ўзброенага супраціву праціўнікаў сірыйскага ўрада — разрозненых атрадаў Свабоднай сірыйскай арміі і мясцовых племянных фармаванняў. Летам 2012 года паўстанцы ўзялі пад свой кантроль большую частку тэрыторыі правінцыі і вялі баі з урадавымі сіламі за авалоданне асноўнымі гарадамі. У гэты перыяд таксама прыкметна ўзмацніла сваю актыўнасць экстрэмісцкая джыхадзісцкая групоўка Джэбхат ан-Нусра, афіляваная з Аль-Каідай. Яна актыўна папаўнялася добраахвотнікамі з мусульманскіх дзяржаў. Авалодаўшы тэрыторыяй правінцыі, розныя паўстанцкія групоўкі, уключаючы «Фронт ан-Нусра», пачалі ваяваць адзін з адным за кантроль над нафтавымі радовішчамі гэтай правінцыі, якія прыносілі вялікія прыбыткі.

Міжусобіцай скарысталася кіраўніцтва іракскага аддзялення «Аль-Каіды» («Ісламская дзяржава Ірака»)^[4]. Пранікненне фарміраванняў ІД на тэрыторыю правінцыі пачалося ў 2013 годзе. У пачатку 2014 года канфлікт паміж групоўкамі сірыйскіх паўстанцаў і фарміраваннямі ІДІЛ за кантроль над тэрыторыяй правінцыі абвастрыўся. У красавіку ўзброеныя атрады ІДІЛ разгарнулі наступленне. Да пачатку ліпеня яны, выкарыстоўваючы ваенную тэхніку, адбітую ў іракскай арміі, захапілі горад Абу-Кемаль на іракскіх-сірыйскай мяжы^[5] і ўзялі пад свой кантроль найбуйнейшыя нафтавыя і газавыя радовішчы правінцыі^[6]. У сярэдзіне ліпеня фарміраванні групоўкі выціснулі сваіх канкурэнтаў («Джэбхат ан-Нусра», «Ахрар аш-Шам» і іншыя арганізацыі) з тэрыторыі Дэйр-эз-Зора^[7], які такім чынам стаў эканамічным і палітычным цэнтрам самаабвешчанай халіфата джыхадзістаў^[4].

У наступныя тры з лішнім гадоў сірыйскі ваенны гарнізон Дэйр-эз-Зора знаходзіўся ў аблозе, атрымліваючы дапамогу і падмацаванні выключна па «паветранаму мосце». Паводле ацэнак, за пяць гадоў з пачатку ўзброеных сутыкненняў на момант 2016 года на тэрыторыі горада ўрадавыя сілы страцілі забітымі каля 2500 чалавек, антыўрадавыя фарміраванні — каля трох тысяч. Прыхільнікі Асада на той перыяд утрымлівалі пад сваім кантролем 40% тэрыторыі горада з насельніцтвам каля 100 тысяч і ваенны аэрадром, байцы ІДІЛ — астатнюю тэрыторыю горада з насельніцтвам каля 50 тысяч^[2].

Улетку 2017 года Сірыйская арабская армія разгарнула шырокамаштабнае наступленне ў цэнтральнай частцы Сірыі. У верасні горад быў дэблакіраваны ў выніку аперацыі сірыйскіх войскаў пры падтрымцы расійскіх Паветрана-касмічных сіл, а ў пачатку лістапада — цалкам ачышчаны ад фарміраванняў ІД.