Серабранскія Млыны

Серабра́нскія Млыны́, прадмесце Серабра́нка — гістарычная мясцовасць Мінска, якая месціцца ў паўднёвай частцы горада, паміж рэйкамі Лібава-Роменскай чыгункі і рэчкай Свіслач, паабапал Ігуменскага гасцінца.

На захадзе ад Серабранскіх млыноў месцяцца Сенажаны, на паўночным захадзе — Уборкі, на поўначы — Араны, на паўночным усходзе — прадмесце Тры Карчмы, на паўднёвым усходзе — Сакалянка, на поўдні — Козыраўскае прадмесце^[1][2].

Назва прадмесця, як сведчаць дакументы XVI ст., пайшла ад некалі існай тут рэчкі Серабранкі і Сярэбранага логу. Таксама існуе легенда, паводле якой у карчме, што знаходзілася ў гэтай мясцовасці, спыняліся на начлег г. зв. «срэбныя» купцы, у якіх не хапала грошай на прыпынак у цэнтры горада, у адрозненні ад «залатых».^[3]

У пачатку XIX ст. за Ігуменскай заставай, у раёне Серабранскіх Млыноў стаялі тры памятныя цагляныя калоны (слупы), накрытыя дахоўкай. Дзве з іх паводле газеты «Минские губернские ведомости» за 1868 год (№ 31, 35) стаялі на магілах братоў Свентажэцкіх, што загінулі у часе дуэлі. Згодна з паданнем трэцюю калону паставілі ў гонар нейкай Тэафілы Міладоўскай, якая памерла ў мінскай вязніцы^[4].

Паводле беларускага падарожніка і краязнаўца Паўла Шпілеўскага ў XIX ст. урочышча Серабранскія Млыны разам з Кісцяроўкай (Кісцерам) былі папулярным месцам адпачынку сярэдняга класа мінскага насельніцтва^[5].

Забудова прадмесця фармавалася ў пачатку XX ст. Важнымі аб’ектамі Серабранкі сталі Ігуменскі (Чэрвеньскі) рынак (пазней перанесены на іншае месца) і бойня (на яе месцы пазней пабудаваны корпус Белмедпрэпаратаў)^[6]. У пачатку XX ст. Серабранскія Млыны ўваходзілі ў чацвертую паліцэйскую частку горада. Праз прадмесце праходзіў Ігуменскі тракт (цяпер — частка вуліцы Маякоўскага), Пажарная (назва паходзіць ад былога другога мінскага пажарнага дэпо каля Ігуменскага рынка, захавалася частка вуліцы ля Свіслачы), вуліцы Аранская, Аранжарэйная, 1-я і 2-я Надзееўская, Лясная, Лугавая, Сярэдняя, Палявая, Дзянісаўская, Лугавы завулак^[7].

У гады Другой сусветнай вайны на тэрыторыі прадмесця існавала некалькі падпольных кватэр антыфашысцкага супраціву. Большая частка прадмесця была знесеная ў 1960-я—1970-я гады. Ізноў актывізаваўся знос у 2010-я гады^[6].

Тапонім Серабранка выкарыстоўваецца для пазначэння іншай часткі горада за некалькі кіламетраў на паўднёвы ўсход ад колішніх Серабранскіх Млыноў. Пра месца першапачатковага размяшчэння прадмесця сведчаць Серабранская і Серабранская Малая вуліцы, а таксама Серабранскі завулак.

• Ігуменскі тракт, 37. Дрожджава-вінакурны завод Я. І. Любанскага. Пачаў дзейнічаць у 1903 годзе, праз пяць гадоў трапіў у арэнду А. І. Фундылера і А. І. Іргера. Новыя ўладальнікі ўсталявалі паравы рухавік. Тут жа ў пана Любанскага быў невялікі рэктыфікацыйны завод, дзе рабілася ачыстка спірту. Будынкі прадпрыемстваў цяпер занятыя пад карпусы Даследчага электрарамонтнага завода (Маякоўскага, 79).
• Ігуменскі тракт, 39. Крухмальна-патачны завод «Сокал». Ініцыятарам будаўніцтва быў памешчык Я. І. Любанскі. Завод пачаў дзейнічаць у чэрвені 1900 года. На сельскагаспадарчай і саматужна-прамысловай выставе 1902 года ў Вільні прадукцыя завода адзначана медалём. Завадскі будынак знаходзіўся ў раёне сучаснай вуліцы Маякоўскага, паміж Палявой і Дзянісаўскай.
• Ігуменскі тракт. Гарадская бойня. Пабудаваная ў 1891 годзе, была адной з найвялікшых на Беларусі. Побач з бойняй было месца для прыгону жывёліны.
• Серабранка. Падпольная друкарня «Працоўнай партыі палітычнага вызвалення Расіі» — арганізацыі народніцка-эсэраўскага кірунку, створанай у Мінску ў канцы XIX ст. Сёння гэта раён вуліцы Маякоўскага. Дакладнае месцазнаходжанне друкарні не вызначана.

Таксама ў прадмесці месціўся Ігуменскі рынак.^[8]

• Шыбека З.В., Шыбека С.Ф. Мінск: Старонкі жыцця дарэв. горада/ Пер. з рускай мовы М.Віжа; Прадмова С.М. Станюты. — Мн.: Полымя, 1994. — 341 с. [1] асобн. арк. карт.: іл. ISBN 5-345-00613-X.
• Іван Сацукевіч. Тапанімія вуліцы і плошчаў Мінска ў ХІХ — пачатку ХХ стст. Архівавана 24 жніўня 2011. // «Беларускі калегіум», 4 чэрвеня 2008.
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, П15 2001. — 576 с.: іл. ISBN 985-6302-33-1.
• Гісторыя Мінска. 1-е выданне. Мінск. БелЭн. 2006. — 696 с. ISBN 985-11-0344-6.

• Шпацыраванне з Сакалянкі ў Араны праз Малую Серабранку (руск.)