ਰਾਮ ਮਨੋਹਰ ਲੋਹੀਆ

ਰਾਮ ਮਨੋਹਰ ਲੋਹੀਆ
ਜਨਮ	(1910-03-23)23 ਮਾਰਚ 1910 ਅਕਬਰਪੁਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ
ਮੌਤ	12 ਅਕਤੂਬਰ 1967(1967-10-12) (ਉਮਰ 57) ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਭਾਰਤ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਭਾਰਤੀ
ਸਿੱਖਿਆ	ਬੀ ਏ
ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ	ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ	ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ
Parent	ਹੀਰਾ ਲਾਲ ਅਤੇ ਚੰਦਾ ਦੇਵੀ

ਰਾਮ ਮਨੋਹਰ ਲੋਹੀਆ ਉਚਾਰਨ^ⓘ,(23 ਮਾਰਚ 1910 – 12 ਅਕਤੂਬਰ 1967) ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਦੇ ਸੈਨਾਪਤੀ, ਰੈਡੀਕਲ ਚਿੰਤਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਰਾਜਨੇਤਾ ਸਨ।^[1]

ਰਾਮ ਮਨੋਹਰ ਲੋਹੀਆ ਦਾ ਜਨਮ 23 ਮਾਰਚ 1910 ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਫੈਜਾਬਾਦ ਜਨਪਦ ਵਿੱਚ (ਵਰਤਮਾਨ - ਅੰਬੇਦਕਰ ਨਗਰ ਜਨਪਦ) ਅਕਬਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਲੋਹੀਆ ਜੀ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਸ਼ੇਓ-ਨਰਾਇਣ ਕੌਮੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਸਨ ਤੇ ਉਹ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਵੀ ਨੇੜੇ ਸਨ।ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 1921 ਵਿੱਚ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਉਹਨਾ ਦੇ ਘਰ ਅਕਬਰਪੁਰ ਆਏ ਸਨ,ਲੋਹੀਆ ਜੀ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮਹਿਜ 11 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸਨ ਨੇ ਨਹਿਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀ ਹੀਰਾ ਲਾਲ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਸੱਚੇ ਰਾਸ਼ਟਰਭਗਤ ਸਨ। ਢਾਈ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ (ਚੰਦਾ ਦੇਵੀ) ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਾਦੀ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਸਰਯੂਦੇਈ, (ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਨੈਣ) ਨੇ ਪਾਲਿਆ।ਚੰਦਾ ਦੇਵੀ ਪਛਮੀ ਚਮਪਾਰਨ ਦੀ ਮਾਰਵਾੜੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਸਨ।ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਗਾਂਧੀ ਜੇ ਦੇ ਚੰਪਾਰਣ ਸਤਿਆਗ੍ਰਹ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਟੰਡਨ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਚੌਥੀ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵਿਸ਼ਵੇਸ਼ਵਰ ਨਾਥ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਪਰ ਉਥੋਂ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਹ ਬੰਬਈ ਚਲੇ ਗਏ ਕਿਓਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਉਥੇ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।ਉਹ ਕਾਫੀ ਹੋਸ਼ਿਆਰ ਵਿੱਦਿਆਰਥੀ ਸਨ ਤੇ ਉਹਨਾਂ 1925 ਵਿੱਚ ਮਾਰਵਾੜੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਦਾ ਇਮਤਿਹਾਨ ਪਹਿਲੇ ਦਰਜੇ ਨਾਲ ਪਾਸ ਕੀਤਾ।ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਉਹ ਹੋਲੀ-ਹੋਲੀ ਕੌਮੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਅਸਰ ਕਬੂਲਣ ਲਗੇ।ਅਗਸਤ 1920 ਵਿੱਚ ਲੋਕਮਾਨਿਆ ਗੰਗਾਧਰ ਤਿਲਕ ਦੀ ਮੌਤ ਸਮੇਂ ਮਜਦੂਰਾਂ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੜਤਾਲ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਅੱਖੀ ਵੇਖਿਆ ਸੀ।ਲੋਹੀਆ ਜੀ ਨੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੇ ਨਾ-ਮਿਲਵਰਤਨ ਲਹਿਰ ਦੇ ਸੱਦੇ ਨੂੰ ਹੁੰਗਾਰਾ ਭਰਿਆ ਤੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ ਸਕੂਲ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸਾਥੀ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਗਾਂਧੀ-ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਰਾਮ ਮਨੋਹਰ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਗਾਂਧੀ-ਜੀ ਦੀ ਵਿਰਾਟ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਗਹਿਰਾ ਅਸਰ ਹੋਇਆ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ 1918 ਵਿੱਚ ਅਹਮਦਾਬਾਦ ਕਾਂਗਰਸ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ। 12ਵੀ ਜਮਾਤ ਪਾਸ ਕਰਣ ਲਈ ਲੋਹੀਆ ਜੀ ਨੇ ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਵਿਸ਼੍ਵਵਿਦ੍ਆਲਆਂ ਵਿੱਚ 1925 ਦੇ ਸਾਲ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ। 1927 ਨੂੰ ਉਹ ਉਚੇਰੀ ਵਿਦਿਆ ਲਈ ਕਲਕੱਤਾ ਚਲੇ ਗਏ ਤੇ ਉਥੋਂ ਵਿਦਿਆ ਸਾਗਰ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਬੀ.ਏ (ਆਨਰਜ਼)ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। 1929 ਵਿੱਚ ਉਹ ਇੰਗਲੈਂਡ ਪੜਣ ਲਈ ਗਏ ਪਰ ਉਹ ਛੇਤੀ ਹੀ ਜਰਮਨ ਚਲੇ ਗਏ।ਜਰਮਨ ਵਿੱਚ ਲੋਹੀਆ ਚਾਰ ਸਾਲ ਪੜੇ ਤੇ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਕਰਣ ਪਿਛੋਂ ਉਹਨਾ ਉਥੋਂ ਹੀ 'ਲੂਣ ਸਤਿਆਗ੍ਰਹ' ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ।