Гістарычны цэнтр Полацка

Гістарычны цэнтр Полацка
Гістарычны цэнтр Полацка
Горад	Полацк
Першае згадванне	862

Гістарычны цэнтр Полацка — мясцовасць у Полацку, комплексны аб'ект гісторыка-культурнай спадчыны Беларусі, які мае статус нацыянальнай каштоўнасці.

Уключае ў сябе элементы, якія адлюстроўваюць гісторыю горада з X па XX стагоддзе. Гэта месца з'яўляецца важным турыстычным і культурным цэнтрам краіны, дзе можна ўбачыць шматлікія помнікі архітэктуры і археалагічныя артэфакты, якія адлюстроўваюць багатую гісторыю Беларусі.

Геаграфічныя межы

Геаграфічна гістарычны цэнтр Полацка абмежаваны вуліцамі:

з поўначы — вул. Кастрычніцкая;
з поўдня — вул. Дзяржынскага;
з усходу — вул. Юбілейная;
з захаду — вул. М. Багдановіча.

Таксама ў склад гістарычнага цэнтра Полацка як адзінага гісторыка-культурнага комплекса ўключаюцца аб'екты, якія знаходзяцца па-за гэтымі межамі, у першую чаргу — Спаса-Ефрасіннеўскі манастыр.

Гістарычнае значэнне

Полацк — найстаражытнейшы горад Беларусі, упершыню згаданы ў летапісах у 862 годзе. Ён быў цэнтрам буйнога Полацкага княства, межы якога ў XI стагоддзі дасягалі Рыжскага заліва. Горад меў унікальную планіроўку, дзе галоўнымі аб'ектамі былі Верхні замак (дзядзінец), Ніжні замак і Вялікі пасад уздоўж ракі Дзвіна. Полацк стаў адным з першых цэнтраў хрысціянства на беларускіх землях. У XI стагоддзі тут быў узведзены знакаміты Сафійскі сабор, які стаў адным з першых каменных храмаў на тэрыторыі сучаснай Беларусі. Горад славіўся не толькі сваімі абарончымі збудаваннямі, але і высокім узроўнем рамёстваў, гандлю і адукацыі. З XII стагоддзя тут дзейнічае знакаміты Спаса-Ефрасіннеўскі манастыр, заснаваны святой Еўфрасінняй. У XVI стагоддзі быў заснаваны Полацкі езуіцкі калегіум, які пазней набыў правы акадэміі і тым самым стаў першай вышэйшай навучальнай установай на землях сучаснай Беларусі.

Архітэктурны стыль

Гістарычны цэнтр Полацка прадстаўлены разнастайнымі архітэктурнымі стылямі:

Барока;
Класіцызм;
Неакласіцызм;
Псеўдавізантыйскі стыль;
Неаготыка;
Мадэрн;
Сталінскі ампір;
Мясцовыя будаўнічыя традыцыі (Полацкая школа дойлідства).

Асноўныя аб'екты гістарычнага цэнтра

Сафійскі сабор — адзін з найстаражытнейшых храмаў Усходняй Еўропы, які ўвасабляе сілу і незалежнасць Полацкага княства.
Ансамбль Богаяўленскага манастыра — вядомы сваімі рэлігійнымі і музейнымі ўстановамі.
Ансамбль плошчы Свабоды — гістарычнае месца, частка Вялікага пасада, дзе захаваліся шэраг каштоўных будынкаў і помнікаў.
Верхні і Ніжні замкі — цэнтры сярэднявечнага Полацка, якія мелі важнае стратэгічнае значэнне.
Комплекс езуіцкага калегіума — помнік архітэктуры XVIII стагоддзя, дзе зараз месціцца Полацкі ўніверсітэт.
Спаса-Ефрасіннеўскі манастыр — буйны рэлігійны цэнтр, звязаны з дзейнасцю Еўфрасінні Полацкай.
Барысаў камень — археалагічная знаходка з высечанымі надпісамі, якая з'яўляецца унікальным сведчаннем старажытных пісьмовых традыцый.
Лютэранская кірха — прыклад рэлігійнай архітэктуры, які адлюстроўвае культурную разнастайнасць Полацка.
Помнік Францыску Скарыну — ушанаванне знакамітага беларускага першадрукара і асветніка, які нарадзіўся ў Полацку.

Сучасны стан і значэнне

Сёння гістарычны цэнтр Полацка з'яўляецца адной з галоўных турыстычных дэстынацый Беларусі. Захаваная архітэктурная спадчына ўключае вялікую колькасць помнікаў XVIII і XIX стагоддзяў, а таксама будынкі, пабудаваныя ў 1930-1950-х гадах. Высотнасць гістарычнай забудовы пераважна складае ад 1 да 3-х паверхаў, радзей — 4 паверхі.

Горад з'яўляецца важным адукацыйным і навуковым цэнтрам, тут дзейнічаюць універсітэт, музеі, бібліятэкі і іншыя культурныя ўстановы. Дзякуючы намаганням па ахове спадчыны, многія гістарычныя помнікі ў апошнія гады былі адрэстаўраваныя і адноўлены (напрыклад, Полацкі дом афіцэраў), што дазваляе захаваць унікальную атмасферу горада.

Гістарычны цэнтр Полацка працягвае быць значным культурным і турыстычным месцам, якое прыцягвае даследчыкаў і турыстаў, зацікаўленых у багатай гісторыі горада. У будучыні плануюцца далейшыя рэстаўрацыйныя работы на аб'ектах спадчыны і мерапрыемствы па развіцці турыстычнай інфраструктуры, каб яшчэ больш людзей маглі дакрануцца да гісторыі гэтага выдатнага месца.