Ферэнц Салашы
Фе́рэнц Са́лашы (венг.: Szálasi Ferenc; 6 студзеня 1897, Каша (цяпер Кошыцы, Славакія) — 12 сакавіка 1946, Будапешт) — венгерскі нацыянал-сацыялістычны дзеяч, заснавальнік і лідар партыі Скрыжаваныя стрэлы (1935—1945), у кастрычніку 1944 — сакавіку 1945 «Нацыянальны лідар» (венг.: Nemzetvezető) Венгерскай дзяржавы, «апошні саюзнік Гітлера». БіяграфіяБацька Салашы быў прафесійным салдатам аўстра-венгерскай арміі. Яго продкі па бацькаўскай лініі былі армянамі[7][8][9] (прозвішча яго дзеда была Саласьян[7]) і немцамі[9], па матчынай лініі венграмі і славакамі[8]. Служыў у аўстра-венгерскай арміі падчас Першай сусветнай вайны, затым у Генеральным штабе Венгрыі, даслужыўся да маёра (1933), пасля чаго сышоў у адстаўку і заняўся палітыкай. Прыхільнік тэрытарыяльнага і культурнага экспансіянізму, дамінацыі Венгрыі ў Еўропе. У 1935 годзе стварыў Партыю нацыянальнай волі, неўзабаве забароненую ўрадам Хорці за радыкалізм. Новая яго партыя, якая звалася, на ўзор НСДАП, Венгерскай нацыянал-сацыялістычнай партыяй, таксама была забаронена ў 1937 годзе. Пасля аншлюсу Аўстрыі прыхільнікі Салашы, якія сталі папулярнымі ў грамадстве, пачалі экстрэмісцкія выступленні, і па загадзе Хорці ў 1938 годзе ён быў пасаджаны ў турму. Крайне правыя, якія засталіся на свабодзе, стварылі кааліцыйную партыю «Скрыжаваныя стрэлы» (венг.: Nyilaskeresztes párt), лідарам якой быў абвешчаны Салашы, які знаходзіўся ў зняволенні. На парламенцкіх выбарах 1939 года «Скрыжаваныя стрэлы» атрымалі 30 месцаў, а ў 1940 годзе іх правадыр быў вызвалены па амністыі, але і гэта партыя неўзабаве была забаронена за крытыку недастатковага ўдзелу Венгрыі ў распачатай Другой сусветнай вайне і працягвала дзейнічаць падпольна.  Салашы ўступіў у прамы кантакт з гітлераўскім урадам і атрымаў яго палітычную падтрымку. У сакавіку 1944 года прагерманскі ўрад Дзёмэ Стояі легалізаваў «Скрыжаваныя стрэлы», якія сталі магутнай палітычнай сілай. Але калі ў жніўні-верасні 1944 года савецкія войскі наблізіліся да межаў Венгрыі, Хорці, які задумаў заключыць сепаратнае перамір'е з СССР, загадаў зрушыць Стояі і арыштаваць Салашы. Гэтага не мог пацярпець Гітлер, які ўжо страціў да гэтага часу ўсіх сваіх саюзнікаў, якія або былі акупаваны войскамі антыгітлераўскай кааліцыі, або самі перайшлі на яе бок і абвясцілі Германіі вайну (як Румынія і Фінляндыя). Венгрыя мела асаблівую стратэгічную значнасць з-за радовішчаў нафты. У кастрычніку 1944 года немцы здзейснілі ў Будапешце дзяржаўны пераварот, сын Міклаша Хорці быў выкрадзены штурмавікамі Ота Скарцэні, і рэгент быў вымушаны адмовіцца ад сваіх паўнамоцтваў на карысць Салашы, які стаў прэм'ер-міністрам і главой дзяржавы («правадыром (фюрарам) венгерскага народа»), які атрымаў назва Венгерскі Саюз Старажытных Земляў. Пасля прыходу Салашы да ўлады пачаліся масавыя акцыі па знішчэнні сотняў тысяч венгерскіх яўрэяў і цыган і іх дэпартацыі ў Германію; па меры таго, як набліжаліся савецкія войскі, зняволеных выводзілі з лагераў і гналі ўглыб краіны да германскай мяжы (марш смерці). Масавыя забойствы ў Венгрыі лічацца адным з апошніх эпізодаў Халакоста. Суд і пакаранне смерцю24 снежня 1944 года савецка-румынскія войскі наблізіліся да Будапешта і да лютага разграмілі яго немцкіх і венгерскіх абаронцаў; Салашы працягваў кантраляваць раёны Венгрыі, незанятыя савецкай арміяй, да красавіка 1945 года, пасля чаго схаваўся ў Аўстрыі. Там ён быў арыштаваны амерыканцамі, выдадзены венгерскаму ўраду, паўстаў перад судом у Будапешце па абвінавачванні ў ваенных злачынствах і злачынствах супраць чалавечнасці, дзе быў прысуджаны да смяротнага пакарання. 12 сакавіка 1946 года Ферэнц Салашы быў павешаны. Разам з ім былі пакараны смерцю дзеячы «Скрыжаваных стрэл» Габар Вайна, Карай Берэгфі і Ёжэф Гера. Зноскі
Спасылкі
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Portal di Ensiklopedia Dunia
