Истибања

Истибања
Истибања Местоположба на Истибања во Македонија Истибања на карта
Координати 41°55′20″N 22°30′40″E / 41.92222°N 22.51111°E / 41.92222; 22.51111
Регион	Источен
Општина	Виница
Население	897 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	2312
Повик. бр.	+33
Шифра на КО	05007
Надм. вис.	373 м
Мреж. место	Истибања
Истибања на општинската карта Атарот на Истибања во рамките на општината

Истибања — село во Општина Виница, во околината на градот Виница.

Селото Истибања се наоѓа во Виничко-Кочанската Котлина, недалеку од Истибањската Клисура, на регионалниот пат Кочани - Делчево. Сместено е помеѓу коритото на реката Брегалница, на 7 километри североисточно од Виница и 10,5 километри источно од Кочани. Се смета за рамничарска населба, на надморска височина од 380 метри. Познато е по термалните води кои извираат во близина, како и по многуте лековити билки во околината. .

Според легендата, селото Истибања го добило своето име по еден Турчин од Бугарија, кој бил дојден на неколку дена во селото и бил пречекан многу добро од селаните. Тој ги прашувал сите како се вика селото, а сите одговориле со различни имиња. Кога тој прашал по што е познато селото и што е убаво таму, сите рекле дека тоа се двете бањи. Така тој ги нарекол бањите „истибања“ (еднакви) и тоа станало име на селото.

Во селото има две цркви, посветени на св. Петка и Св. Стефан. Големо туристичко одредиште се лековитите геотермални бањи. Низ селото тече реката Брегалница, а над селото се наоѓа Истбањската брана и кањонот на реката Брегалница со Калиманската брана. Во Истибања има и две археолошки наоѓалишта — населба од римскиот период Бадем баир и Раклеви бавчи.^[2]

Секоја година во третата седмица од месецот септември во селото се одржува фолклорниот фестивал „Здравоживо“ на кој земаат учество неколку групи од Македонија и светот.^[3]

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Истибања живееле 970 жители, од кои 750 Турци, 150 Македонци и 70 Роми.^[4] Според егзархискиот секретар Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Истибања имало 200 Македонци, под врховенството на Бугарската егзархија.^[5]

Според Димитар Гаџанов во 1916 година во Истибаши имало 424 жители, од кои 308 Турци и 116 Македонци.^[6]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 250 Македонци, 250 Турци и 100 Власи.^[7]

Според пописот од 2002 година, во селото живеат 1.476 жители, од кои 1.475 Македонци и 1 Србин.^[8]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 897 жители, од кои 836 Македонци, 1 Албанец, 2 Роми, 1 Влав, 3 останати и 54 лица без податоци.^[9]

На табелата е прикажан националниот состав на населението низ сите пописни години:^[10]

Истибања е македонско село, а имало и други народности во селото.

Според истражувањата од 1959 година, родови во селото се

Турски

• Доселеници: Сабрија (1 к.), Илми (1 к.), Назим (1 к.), Јакуп (1 к.) и Лиман (1 к.) стари доселенички родови. Но во 1959 година и тие се спремале да се иселат во Турција. Ова село во XIX век било турско.

Македонски

• Доселеници: Станојеви (4 к.), Митеви (2 к.), Ангелови (1 к.) и Манчеви (1 к.) овие родови во селото се доселени до 1912 година. Првиот род е доселен од селото Речани, вториот и третиот од селото Цера кај Македонска Каменица. Четвриот род е од селото Оризари, а таму доселени од Зрновци; Чакамци (12 к.), Габерци (10 к.), Стојовци (8 к.), Кадијини (7 к.), Манилци (5 к.), Бојчевци (4 к.), Бошковци (4 к.), Дејанови (4 к.), Шиндарци (4 к.), Крлевци (3 к.), Саравци (3 к.), Чукарци (3 к.), Калинци (2 к.), Косовци (2 к.), Сребренови (1 к.), Чешмарци (1 к.) и Чифлижани (1 к.) доселени се од селото Безиково. А таму од Дебарско; Шутевци (20 к.), Комарци (10 к.), Апостолови (6 к.), Каличани (6 к.), Ќатибци (5 к.), Јурукови (3 к.) и Стублици (3 к.) доселени се од селото Пресека.

Влашки

• Доселеници: Капсали (5 к.), Симеонови (4 к.), Миајлови (2 к.), Ѓоргијови (1 к.) и Колеви (1 к.) доселени се во 1913 година, а пред тоа биле номади.^[11]

Во селото постојат избирачките места бр. 318 и 319 според Државната изборна комисија, сместени во месна заедница и основното училиште.^[12]

На претседателските избори во 2019 година, на овие избирачки места биле запишани вкупно 1.192 гласачи.^[13]

Селото Истибања има многу културни традиции како старите песни и ора, а воедно и споменици како старите џамии и куќи во селото. Во селото опстојува културниот уметнички ансамбл „Китка“, а се одржува и фестивалот Здравоживо. Во селото имало активна фудбласка екипа ФК ЛИЛЈАК која играла во општинската лига на Виница , името го носела по селската задруга^[3]

Цркви

• Црква „Св. Петка“ — главната селска црква;
• Црква „Св. Стефан“ - камен темелник поставен во 2008 година;

Археолошки наоѓалишта^[14]

• Бадем Баир — населба од римското време;
• Батевка — населба од римското време;
• Кале — градиште од доцноантичкото време;
• Раклеви Бавчи — населба од римското време;
• Селиште — населба од римското време;
• Слатина-Горица — населба и некропола од римското време; и
• Турски Гробишта — населба од римското време.

Во почетокот на 20 век селото било воглавно турско. Во селото имало преку 200 турски куќи. Но тие потоа постепено се иселувале во Турција. Во 1912 година во Турција се иселиле 170 турски семејства, во 1935 година се иселиле 10 семејства, а од 1954 до 1959 се иселиле 35 семејства.

Македонски иселеници од ова село има во селото Оризари (Бекерци). Влашки иселеници од селото има во селото Ќоселари (Симовци).^[11]

• Истибањска Клисура

• Китка Истибања Архивирано на 5 јули 2011 г.

п р у Населени места во Општина Виница Блатец Виница Виничка Кршла Градец Грљани Драгобраште Истибања Јакимово Калиманци Крушево Лаки Лески Липец Пекљани Трсино Трстија Црн Камен