Скопско педагошко училиште

Скопско педагошко училиште
Печат на училиштето во 1902 година
Место
Општина:	Скопски Санџак, сега дел од Општина Центар
Место:	Црква „Рождество на Пресвета Богородица“ - Скопје
Основни информации
Основано:	1895 г.[1]
Директор:	Христо Матов — прв диреток
Број на ученици:	над 250
Контактни информации

Педагошко машко училиште во Скопје — еден од најстарите средни училишта во Скопје. Таа имала за цел да подготват ученици за свештениство во скопската епархија и за цела Македонија. Педагошките курсеви од Солунската машка гимназија се преместувале во скопското училиште, коешто дотогаш е четирикласно. Кон училиштето е создаден пансион, а на способните и заслужиле ученици се давале стипендии.

Воспитно-образовната институција е наследник на машкото неисполнето четирикласното училиште во Скопје. Во градот тогаш имало и женско четирикласно неисполнето училиште.^[2] Во учебната година 1895-1896, Бугарската егзархија го прогласило машкото училиште за педагошко училиште, отворајќи го првиот педагошки курс. Така училиштето било преобразено во третокласно и педагошко училиште, а следната учебна година 1896-1897 училиштето веќе имало втора година.^[3] Училиштето било сместено во пренаменета општинска зграда до црквата „Света Богородица“. Бројот на ученици постојано се зголемувало и скопското училиште било меѓу најпосетуваните во цела Македонија. Во првата година 10 наставници предавале 200 ученици, а следната година достигнувале 250 ученици.

Паралелно со педагошкото училиште било создадено и четирикласното скопско женско училиште во кое во прва година имало 50 ученички и 5 учителки. Со двете училишта раководниот генерален директор бил назначен од Бугарската егзархија.

Во 1902 година егзархијата одлучиле да отвораат скопско свештеничко училиште.^[4] Распределбата на часовите во трите скопски училишта - машки педагошки, женски и свештенички - било договорено меѓу учителите во нив и со Бугарската егзархија.^[5]

Во женското училиште во учебната 1901/1902 година директорот Иван Благоев предавал бугарски јазик, физика и антропологија, а учителите од машкото училиште Димитар Галев — педагогија и Никола Јанишлиев — пеење, хемија, минералогија и антропологија.^[6] Училиштето станало петто одделение од учебната година 1902/1903; учители од машкото училиште, кои предавале тогаш и таму, биле таткото Протасиј (Божјиот закон), Д. Галев (педагогија), Н. Јанишлиев (пеење, хемија, минералогија) и Хр. Николов (француски).^[7]

Одделно, во Скопје e отворено и српско училиште во 1892 година, католичко во 1894 година и влашко училиште во 1896 година, имало и 2 грчки и 1 еврејско училиште.^[8]

Директор и главен учител во 1895-1898 година бил македонскиот револуционер Христо Матов, кој накратко ја прекинал работата бидејќи бил во затвор по разоткривањето на Виничката афера.

Училиштето постоело до 1913 година. Нејзината дејност била обновена за време на Првата светска војна (1915 – 1918). Но после војната било укинато.

Други истакнати македонски матуранти во училиштето се:

• Алексо Мартулков, револуционер и социјалист.^[10]
• Ѓорѓи Ацев, револуционер и член на МРО.^[11]
• Атанас Албански, револуционер.
• Борис Дрангов, револуционер и воен офицер.
• Методија Шаторов — Шарло, револуционер и комунист.^[12]
• Дончо Лазаров, револуционер
• Иван Ингилизов, револуционер
• Наум Томалевски, револуционер
• Панко Брашнаров, револуционер и социјалист
• Павел Шатев, револуционер и анархист
• Тодор Александров, револуционер и водач на ВМРО (Автономисти)

• 
  Писмо до бугарскиот егзарх, 1902 г., с. 1
• 
  Писмо до бугарскиот егзарх, 1902 г., с. 2
• 
  Писмо до бугарскиот егзарх, 1902 г., с. 3
• 
  Писмо до бугарскиот егзарх, 1902 г., с. 4
• 
  Потпис на тогашниот директор Стојан Каблешков

• Солунска машка гимназија
• Битолска машка гимназија

1. ↑ Укинат во 1913 година со новата српска администрација
2. ↑ Настевъ, Хр (1940). „I-ия випускъ на Скопското българско мъѫко педагогическо училище“ (PDF). Илюстрация Илиндень. София: Издание на Илинденската организация. XII (3 (113): 11–13. Занемарен непознатиот параметар |month= (help)
3. ↑ Тренчев, Георги. „Педагогическото отделение на Солунската гимназия (1887-1896 г.).“ Списание „Исторически преглед“, кн.1-2, София, 2004, стр. 55.
4. ↑ Иванов, Ил (1937). „Училищното дело в гр. Скопие и скопската околия през 1911/1912 учебна година“ (PDF). „Илюстрация Илиндень“. София. IX (9 (89): 11. Занемарен непознатиот параметар |month= (help)
5. ↑ ЦДА, фонд 246К, опис 1, а.е. 211 (Българска екзархия 1901/1902. Сведения за учителите в Скопска епархия, Кукушка кааза, Мелнишка епархия, Неврокоп; разпределение на учебните предмети и часове. 4.IX.1901 (17.IX.1901) - 30.XII.1902 (12.I.1903). Съдържа 91 листа), л. 10 – 11 гръб. Писмо на управителя Стоян Каблешков до българския екзарх за разпределението на часовете в трите училища (17 октомври 1902).
6. ↑ ЦДА, фонд 246К, опис 1, а.е. 211 (Българска екзархия 1901/1902. Сведения за учителите в Скопска епархия, Кукушка кааза, Мелнишка епархия, Неврокоп; разпределение на учебните предмети и часове. 4.IX.1901 (17.IX.1901) - 30.XII.1902 (12.I.1903). Съдържа 91 листа), л. 23 – 24. Писмо на управителя на Българското девическо училище Иван Благоев до българския екзарх във връзка с учебните дела.
7. ↑ ЦДА, фонд 246К, опис 1, а.е. 211 (Българска екзархия 1901/1902. Сведения за учителите в Скопска епархия, Кукушка кааза, Мелнишка епархия, Неврокоп; разпределение на учебните предмети и часове. 4.IX.1901 (17.IX.1901) - 30.XII.1902 (12.I.1903). Съдържа 91 листа), л. 16
8. ↑ Кънчов, Васил, „Град Скопие. Бележки за неговото настояще и минало“, I. изд. Периодическо списание, кн. LV —LVI, 1898; Библиотека, II, кн. XIII, 1896, стр.77-83
9. ↑ Настевъ, Хр (1940). „I-ия випускъ на Скопското българско мъѫко педагогическо училище“ (PDF). Илюстрация Илиндень. София: Издание на Илинденската организация. XII (3 (113): 13.
10. ↑ Мартулков, Алексо (1954). „Поглавје I“ . Моето учество во револуционерните борби на Македонија. Скопје: Институт за национална историја. Во 1898 година ја завршив прогимназијата во Велес, со прекинување. По тоа се запишав во Педагошкото училиште во Скопје
11. ↑ Ѓорѓи Ацев (2008) дел од „Македонска Енциклопедија“ уредувана од Блаже Ристовски
12. ↑ Локално (4 февруари 2017). „Тито заповедал во Бугарија да биде убиен лидерот на македонските комунисти“. Локално.