Жыціе Ефрасінні Полацкай
Жыціе прападобнай Ефрасінні Полацкай — помнік усходнеславянскай агіяграфічнай літаратуры XII стагоддзя. Жыціе дайшло да нашага часу ў шасці рэдакцыях і больш чым 150 спісах XVI—XVIII стагоддзяў, што сведчыць аб папулярнасці гэтага твора. Гісторыя стварэнняАўтарам твора была, імаверна, Звеніслава Барысаўна[1]. А. А. Мельнікаў меркаваў таксама, што «Жыціе Еўфрасінні Полацкай» магло ўзнікнуць у асяроддзі манахаў Багародзіцкай абіцелі. Не выключана, што непасрэдны ўдзел у яго стварэнні браў Міхаіл — паплечнік, «сакратар» Еўфрасінні і першы ігумен мужчынскага манастыра, заснаванага ёю[2]. Тэкст помніка пабудаваны згодна з агіяграфічнымі канонамі сярэдневяковай жыційнай літаратуры[2]. Адным з узораў магло быць «Жыціе Еўфрасінні Александрыйскай». Аднак тэкст «Жыція прападобнай Еўфрасінні Полацкай» вылучаецца індывідуальнымі асаблівасцямі. Даследчыкі адзначаюць яркія дыялогі і маналогі Ефрасінні, якія, магчыма, засноўваліся на творах самой Ефрасінні. Структура«Жыціе прападобнай Еўфрасінні Полацкай» мае традыцыйны для агіяграфіі рытарычны ўступ. Асноўную частку твора складае апавяданне пра жыццёвы шлях Ефрасінні як пра духоўнае ўзыходжанне. Завяршаецца твор Пахвалою. У "Жыцці прападобнай Еўфрасінні няма звычайнага для агіяграфій расказу пра пасмяротныя цуды[3]. ЗместВа ўзросце 12 год Ефрасіння Полацкая (1110—1173), унучка полацкага князя Усяслава Брачыславіча (Чарадзея), сышла з дому і пастрыглася ў манашкі. Ефрасіння заснавала ў Полацку мужчынскі і жаночы манастыры, ёй падарылі знакамітую Эфескую ікону Багародзіцы, якую паданне прыпісвае евангелісту Луку. Па заказу Ефрасінні Лазар Богша стварыў напрастольны Крыж. У канцы жыцця Ефрасіння здзейсніла паломніцтва ў Іерусалім, дзе памерла ў 1173 годзе. Затым яе мошчы былі прывезены ў Кіева-Пячорскую лаўру.
Мастацкія асаблівасціВобразыАдзін з адметных элементаў «Жыція Еўфрасінні Полацкай» — выразная псіхалагізацыя вобразаў, асабліва ў сцэнах унутрысямейных канфліктаў, выкліканых рашэннем гераіні прыняць пострыг. Аўтар твора выяўляе ўнутраныя перажыванні герояў, іхнія боль, сумневы, любоў бацькоў да дачкі і інш. Усё гэта надае аповеду эмацыйную насычанасць і рэалістычнасць[5]. Вобраз Еўфрасінні Полацкай у «Жыціі» падаецца не толькі ідэалізавана-аскетычным (што звычайна характэрна для жыційнай літаратуры), але і жывым, чалавечным, выклікае суперажыванне ў чытача. Гэты ж вобраз сцвярджае актыўную пазіцыю жанчыны ў грамадстве: яе служэнне Богу непарыўна звязваецца са служэннем народу, асветніцтвам і культурнай дзейнасцю. Такі падыход да стварэння вобраза Еўфрасінні можна разглядаць як спробу пераасэнсавання ролі жанчыны ў духоўным і сацыяльным жыцці[6]. У асабліва адметнай сцэне размовы з цёткай — ігуменняй Раманавай — адлюстроўваюцца сумневы і клопат апошняй пра пляменніцу, яе мацярынскі жаль і жыццёвая мудрасць. Вобраз Раманавай, хоць і прайграе Еўфрасінні ў духоўнай рашучасці, вылучаецца псіхалагічнай глыбінёй і жывасцю характару, што робіць яе самастойным, індывідуалізаваным персанажам[5]. Ідэйная насычанасцьАўтар «Жыція Еўфрасінні Полацкай» спалучае хрысціянскую маральна-дыдактычную пропаведзь асветніцтва і самаахвярнага служэння з выразным патрыятычным пафасам: Еўфрасіння выяўляецца ў творы не толькі як аскет і асветніца, але і як апякунка роднага краю, прадстаўніца слаўнага роду Усяслава Брачыславіча. Уся структура твора падпарадкавана задачы праслаўлення Полацка як духоўнага цэнтра, які «не абмінуў Божы прамень». У заключнай частцы твора заўважны непрыхаваны гонар аўтара за родны горад і яго слаўную дачку: «Блажен сей ты, граде Полоцкый, такову леторасль взрастивый». Такое ідэйнае напаўненне выводзіць твор за традыцыйныя агіяграфічныя межы і набліжае яго да высокапаэтычнай публіцыстыкі; сведчыць пра высокі ўзровень патрыятычнай свядомасці аўтара[7]. Гл. таксамаЗноскі
Літаратура
Спасылкі
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
