Рэспубліканскі спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў

Рэспубліканскі спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў — афіцыйны дакумент Рэспублікі Беларусь, які змяшчае інфармацыйную прадукцыю, прызнаную судамі экстрэмісцкай і забароненую для распаўсюджвання на тэрыторыі краіны. Спіс вядзецца Міністэрствам інфармацыі Рэспублікі Беларусь на падставе Закона «Аб супрацьдзеянні экстрэмізму» і станам на 2025 год ахоплівае практычна ўсе вядомыя незалежныя беларускія медыі, праваабарончыя арганізацыі і публічных асоб[1].

Гісторыя і прававая аснова

Рэспубліканскі спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў быў створаны ў адпаведнасці з Законам Рэспублікі Беларусь «Аб супрацьдзеянні экстрэмізму» ад 4 студзеня 2007 года № 203-З[2] і пастановай Савета Міністраў ад 23 красавіка 2007 года № 513 «Аб вядзенні і апублікаванні рэспубліканскага спісу экстрэмісцкіх матэрыялаў»[3].Паводле артыкула 19 закона, Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь вядзе спіс на падставе судовых рашэнняў аб прызнанні інфармацыйнай прадукцыі экстрэмісцкай. Спіс падлягае абавязковаму апублікаванню ў СМІ і першапачаткова размяшчаецца ў свабодным доступе на афіцыйным сайце Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь у фармаце DOC-дакумента[4].

Пытаннямі выяўлення наяўнасці прыкмет экстрэмізму ў інфармацыйнай прадукцыі займаецца Рэспубліканская экспертная камісія, створаная пастановай Савета Міністраў № 810 ад 21 жніўня 2014 года[5][6]. Пастанова прадугледжвала стварэнне сістэмы экспертных камісій у кожнай з абласцей Беларусі, а Рэспубліканская экспертная камісія выконвае функцыі экспертнай камісіі па горадзе Мінску[7]. Праведзенне экспертызы могуць ініцыяваць дзяржаўныя органы, арганізацыі, грамадскія аб’яднанні і індывідуальныя прадпрымальнікі, таксама яна можа праводзіцца на падставе пастановаў дзяржорганаў або службовых асоб[8]. Поўнага спіску экспертаў камісіі не існуе, але заяўляецца, што ў яе склад уваходзяць прадстаўнікі навуковай супольнасці з НАН Беларусі і ВНУ краіны, прадстаўнікі сілавых ведамстваў[9][10]. У якасці прыкладаў можна прывесці некаторыя персаналіі, якія ў розны час прымалі ўдзел у працы Камісіі:

Змест і структура

Паводле закона, экстрэмісцкія матэрыялы — гэта інфармацыйная прадукцыя, якая ўтрымлівае заклікі да экстрэмісцкай дзейнасці, прапагандуе яе, прызначаная для распаўсюджвання і прызнаная экстрэмісцкімі матэрыяламі па рашэнні суда.

У спіс уключаюцца[12]:

  • Кнігі, брашуры і іншыя друкаваныя выданні
  • Аўдыё- і відэаматэрыялы
  • Інтэрнэт-рэсурсы (сайты, старонкі ў сацыяльных сетках, каналы ў Telegram і інш.)
  • Сімволіка, лагатыпы і графічныя матэрыялы (нашыўкі, сцягі, значкі, наклейкі, малюнкі)

На май 2023 года спіс змяшчаў больш за 3323 пазіцый[13], на снежань 2024 года агульны аб’ём спісу дасягнуў ужо 6565 пазіцый[14]. Спіс рэгулярна абнаўляецца — звычайна кожны тыдзень. Адметна, што пасля 2020 года колькасць уключаных матэрыялаў значна ўзрасла.

Прыклады ўключаных матэрыялаў

У Рэспубліканскі спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў унесены не толькі шматлікія літаратурныя творы беларускіх аўтараў і гістарычныя працы[15][16][17], але і асобныя журналісты і праваабаронцы, так і цэлыя рэдакцыі, праваабарончыя арганізацыі і іх медыйныя праекты. Гэта паказвае на сістэмны характар ​​уключэння ў спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў усёй інфраструктуры незалежных медыя і грамадзянскай супольнасці Беларусі. Некаторыя прыклады ўнесеных у Спіс аб’ектаў:

Літаратурныя творы

Рэдакцыі

Калектывы

Праваабаронцы і праваабарончыя арганізацыі

  • Праваабарончы цэнтр «Вясна» (Праваабарончы цэнтр «Вясна») — Telegram-канал, сайт spring96.org, Facebook, VK, «Аднакласнікі», Instagram, Twitter, рэгіянальныя праекты, іх сайты і сацсеткі («Гомельская Вясна», «Віцебская Вясна», «Палеская Вясна», "Haradzenskaja Viasna
  • Беларускі Хельсінкскі камітэт
  • BEROC — сайт, YouTube-канал, Telegram, Instagram, Facebook, Linkedin
  • BYPOL — Telegram-канал
  • Фонд салідарнасці BYSOL/Belarus solidarity foundation — ўсе звязаныя з ініцыятывай старонкі, праекты і акаўнты
  • Dissident.by — сайт, YouTube-канал, Facebook, Instagram
  • Чорная кніга Беларусі — Telegram-канал і рэгіянальныя падраздзяленні (Віцебск, Магілёў, Гомель, Брэст, Гродна)
  • Анархічны Чорны Крыж Беларусь — Facebook, VK, сайт
  • Удобный город. Petitions.by — сайт, Telegram-канал, YouTube-канал, VK, «Аднакласнікі»
  • Честные люди. Honest.by — сацсеткі, Substack
  • Цэнтр новых ідэй — сайт, YouTube-канал, Telegram-канал, Facebook, Instagram, LinkedIn, VK

Публічныя персоны, актывісты і іх ініцыятывы

Адказнасць за парушэнне

За распаўсюджванне матэрыялаў са спісу прадугледжана адміністрацыйная адказнасць згодна з артыкулам 19.11 Кодэкса аб адміністрацыйных правапарушэннях:

Крытыка

Праваабаронныя арганізацыі і эксперты лічаць Рэспубліканскі спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў інструментам цэнзуры і абмежавання свабоды слова[18][19][20][21][22][23]. Крытыкі адзначаюць:

  • Адсутнасць празрыстасці ў працэдуры ўключэння матэрыялаў[24]
  • Бессістэмнасць выбару аб’ектаў для ўключэння[24]
  • Выкарыстанне спісу для палітычных рэпрэсій супраць незалежных медыя, аўтараў і праваабаронцаў[25].

Зноскі

  1. World Report 2023: Belarus | Human Rights Watch (англ.). hrw.org.
  2. Закон Республики Беларусь № 203-З (Закон Республики Беларусь от 4 января 2007 г. №203-З «О противодействии экстремизму.»). etalonline.by. Архівавана з першакрыніцы 30 чэрвеня 2025. Праверана 30 чэрвеня 2025.
  3. О порядке ведения и опубликования республиканского списка экстремистских материалов. normativka.by. Архівавана з першакрыніцы 30 чэрвеня 2025. Праверана 30 чэрвеня 2025.
  4. Республиканский список экстремистских материалов (руск.). mininform.gov.by. Архівавана з першакрыніцы 30 чэрвеня 2025. Праверана 30 чэрвеня 2025.
  5. Постановление Совета Министров Республики Беларусь от 21.08.2014 г. № 810 «Об экспертных комиссиях по оценке информационной продукции на предмет наличия (отсутствия) в ней признаков проявления экстремизма» — Pravo.by (руск.). pravo.by. Праверана 1 ліпеня 2025.
  6. У Беларусі ствараецца камісія па ацэнцы інфармпрадукцыі на прадмет прыкмет экстрэмізму . Наша Ніва (22 жніўня 2014). Праверана 1 ліпеня 2025.
  7. Інфармацыю на наяўнасць экстрэмізму будзе ацэньваць адмысловая камісія . Новы Час (23 жніўня 2014). Праверана 1 ліпеня 2025.
  8. «Ёсць «супервыдатнікі», якія штампуюць рашэнні па «экстрэмісцкіх матэрыялах» сотнямі» . gazetaby.com.
  9. а б в г д е ё Лілія Ананіч можа ўзначаліць камісію па выяўленні прыкмет экстрэмізму . Наша Ніва (5 лютага 2021). Праверана 1 ліпеня 2025.
  10. РАЦЫЯ, РАДЫЁ. Камісія па экстрэмізме - вынікі працы пакуль невядомыя(нявызн.). БЕЛАРУСКАЕ РАДЫЁ РАЦЫЯ (30 кастрычніка 2014). Праверана 1 ліпеня 2025.
  11. а б Рэспубліканская экспертная камісія назвала Tut.by «схаваным каардынатарам» пратэстаў . Беларуская асацыяцыя журналістаў (23 чэрвеня 2021). Праверана 1 ліпеня 2025.
  12. Аа. Каму яшчэ нельга скакаць? Што такое «экстрэмісцкі матэрыял» у Беларусі — 10 прыкладаў . Радыё Свабода (17 кастрычніка 2018). Праверана 1 ліпеня 2025.
  13. Anaïs Marin. Special Rapporteur on the Situation of Human Rights in Belarus (англ.). ohchr.org (1 ліпеня 2023).
  14. Amnesty International. Suppression of the Right to Defend Human Rights in Belarus (англ.). omct.org.
  15. Інтэлектуальны «экстрэмізм». Як у Беларусі змагаюцца з кнігамі . Новы Час (10 чэрвеня 2024). Праверана 30 чэрвеня 2025.
  16. Літаратура, унесеная ў спіс «экстрэмісцкіх матэрыялаў». Беларускі ПЭН (23 мая 2025). Архівавана з першакрыніцы 25 чэрвеня 2025. Праверана 30 чэрвеня 2025.
  17. S.A, Telewizja Polska. У Беларусі ёсць спіс забароненых кніг, асобны ад «экстрэмісцкіх матэрыялаў». Што ў ім і навошта? . belsat.eu. Праверана 1 ліпеня 2025.
  18. Belarus misuses counter-terrorism and anti-extremism legislation to stifle dissent: UN expert (англ.). OHCHR. Праверана 30 чэрвеня 2025.
  19. Гитлер, рок-группы и социальные сети: как работает цензура в Беларуси (руск.). www.veridica.ro (11 сакавіка 2025). Праверана 30 чэрвеня 2025.
  20. Constanta, Human. 1. Разбираемся с «экстремистскими» списками: какие сайты и по каким основаниям блокируют в Беларуси. Human Constanta (17 лютага 2023). Праверана 30 чэрвеня 2025.
  21. Constanta, Human. 2. Разбираемся с «экстремистскими» списками: что входит в «экстремистские» материалы. Human Constanta (1 сакавіка 2023). Праверана 30 чэрвеня 2025.
  22. Constanta, Human. 3. Разбираемся с «экстремистскими» списками: перечень организаций, формирований, ИП, причастных к «‎экстремистской» деятельности. Human Constanta (6 сакавіка 2023). Праверана 30 чэрвеня 2025.
  23. “Працэс прыняцця змен у заканадаўства выклікае апасенні”. Заключная панэль міжнароднай канферэнцыі(нявызн.). spring96.org. Праверана 1 ліпеня 2025.
  24. а б Свабода, Радыё. «Што з імі зробяць? Спаляць». Як у Беларусі знішчаюць непажаданыя для ўладаў кнігі . Радыё Свабода (10 чэрвеня 2024). Праверана 30 чэрвеня 2025.
  25. Belarus: Viasna Human Rights Center declared an «extremist formation» (англ.). International Federation for Human Rights. Праверана 30 чэрвеня 2025.
Prefix: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Portal di Ensiklopedia Dunia

Kembali kehalaman sebelumnya