Шаркаўшчына

Шаркаўшчына
Герб	Сцяг
Краіна	Беларусь
Вобласць	Віцебская
Раён	Шаркаўшчынскі
Каардынаты	55°22′ пн. ш. 27°28′ у. д.HGЯO
Першая згадка	1503
Гарадскі пасёлак з	1940
Вышыня цэнтра	127 м
Насельніцтва	▼5 945 чал. (1 студзеня 2025);
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 2154
Паштовы індэкс	211910
Аўтамабільны код	2
СААТА	2255551000
Афіцыйны сайт	sharkovshchina.vitebsk-region.gov.by; (руск.) (англ.)
	Шаркаўшчына на Вікісховішчы

Ша́ркаўшчына^[2] (трансліт.: Šarkaŭščyna, мясц. дыял.: Шарко́ўшчына) — гарадскі пасёлак у Віцебскай вобласці Беларусі, цэнтр Шаркаўшчынскага раёна, на рацэ Дзісна. За 197 км ад Віцебска. Чыгуначная станцыя на лініі Крулеўшчына—Друя, аўтамабільнымі дарогамі звязаная з Глыбокім, Браславам, Міёрамі і іншымі. Насельніцтва 6 330 чал. (2017)^[3].

Назва

Назва Шаркаўшчыны — балцкая, ад літоўскага šarkа «сарока». У раёнах па абодва бакі беларуска-літоўскай мяжы дастаткова шмат населеных пунктаў з назвамі тыпу Шаркішкі (Браслаўскі р-н), Шаркуці (Іўеўскі р-н), Шаркамедзь (Ашмянскі р-н), таксама шмат літоўскіх антрапонімаў тыпу Šarka^[4]. У рэгіёне таксама нямала паселішчаў з больш познімі назвамі тыпу Сарочына.

Гісторыя

Вядома з 1503 года ў ВКЛ як маёнтак Зяновічаў, пазней належала Сапегам, Дамброўскім, Лапацінскім. У 1767 годзе побач на правым беразе Дзісны ўзнікла мястэчка Новая Шаркаўшчына, якое ў пачатку ХХ стагоддзя злілося са Старой Шаркаўшчынай. З 1793 года ў складзе Расійскай імперыі, мястэчка Дзісненскага павета. З 1921 года ў складзе Польшчы. У пачатку Другой сусветнай вайны ў 1939 годзе занята Чырвонай Арміяй і далучана да БССР, з 15 студзеня 1940 года цэнтр Шаркаўшчынскага раёна, з 12 кастрычніка 1940 года — гарадскі пасёлак. З 30 чэрвеня 1941 да 1 ліпеня 1944 года акупіраваны нацыстамі, якія загубілі ў Шаркаўшчыне 865 жыхароў. З 20 студзеня 1944 года ў Полацкай, з 8 студзеня 1954 года ў Маладзечанскай, з 20 студзеня 1960 года Віцебскай вобласці. У 1962—1966 гадах у Мёрскім раёне, з 30 ліпеня 1966 года зноў цэнтр раёна.

Насельніцтва

XIX стагоддзе: 1866 — 0,5 тыс. чал. у Новай Шаркоўшчыне, 150 чал. у Старой Шаркоўшчыне^[5]; 1881 — 215 чал. у Старой Шаркоўшчыне; 1897 — 1038 чал. у Новай Шаркоўшчыне, 127 чал. у Старой Шаркоўшчыне
XX стагоддзе: 1939 — 1802 чал.; 1995 — 8,7 тыс. чал.^[6]
XXI стагоддзе: 2005 — 7,3 тыс. чал.; 2006 — 7,2 тыс. чал.; 2008 — 7,0 тыс. чал.; 2009 — 6,9 тыс. чал.; 2010 — 6,9 тыс. чал.; 2016 — 6424 чал.^[7]; 2017 — 6330 чал.^[3]

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай і будаўнічых матэрыялаў прамысловасці. Гасцініца.

Буйнейшыя прадпрыемствы:

Шаркаўшчынскі кансервава-агароднінасушыльны завод
Шаркаўшчынскі камбінат кааператыўнай прамысловасці

Адукацыя і культура

У Шаркаўшчыне працуюць 2 сярэднія, спартыўная дзіцяча-юнацкая, дзіцячая школа мастацтваў.

Дзейнічаюць 2 бібліятэкі, дом культуры, цэнтр рамёстваў.

Дажынкі

29-30 верасня 2023 г. у Шаркаўшчыне прайшоў абласны фестываль-кірмаш «Дажынкі».

Славутасці

Царква Усіх Смуткуючых Радасць (1897)
Шаркаўшчынскі сядзібны дом
Свята-Успенская царква (1912)
Касцёл Узвіжання Святога Крыжа
Свята-Успенская царква. Фота пачатку ХХ стагоддзя.

Вядомыя асобы

Павел Міхайлавіч Верхаловіч — савецкі военачальнік.
Віктар Гардзеевіч Гінько — беларускі лёгкаатлет.
Герман Кірылаў — беларускі пісьменнік.
Вінцэнт Ключынскі — каталіцкі царкоўны дзеяч, Архібіскуп Магілёўскі.
Міхаіл Пятроўскі — ксёндз, служыў у Шаркаўшчыне ў 1917—1919, падтрымліваў беларускі рух.
Павел Сямёнавіч Грынчук (нар. 1976) — беларусі вучоны ў галіне цеплафізікі, стварэння энергаэфектыўных тэхналогій. Член-карэспандэнт Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (2017), доктар фізіка-матэматычных навук (2014).
Мандэль Школьнікаў^[en] (1895—1945) — французскі бізнесмен.

У Шаркаўшчыне памёр і пахаваны дзяржаўны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага Ян Нікадзім Лапацінскі (1747—1810).

Гл. таксама

Зноскі

↑ Численность населения на 1 января 2025 г. и среднегодовая численность населения за 2024 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2025.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q133574508"></a>
↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7 (DJVU).
↑ ^а ^б Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
↑ Адамковіч А. Літоўскія назвы ў тапаніміцы нашага рэгіёна. Паставы, 2018. С. 9-12.
↑ Шаркаўшчына на Прыдзвінскі край: Гісторыя і сучаснасць
↑ Беларусь 1995.
↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.

Літаратура

Шаркоўшчына // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17).
Шаркоўшчына // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 765. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.