Маладзечанскі раён

Маладзечанскі раён
Сцяг Герб
Краіна	Беларусь
Уваходзіць у	Мінская вобласць
Адміністрацыйны цэнтр	Маладзечна
Дата ўтварэння	15 студзеня 1940
Старшыня райвыканкама	Павел Валянцінавіч Губко
Афіцыйныя мовы	Родная мова: беларуская 73,81 %, руская 23,83 % Размаўляюць дома: беларуская 41,06 %, руская 54,61 %[1]
Насельніцтва (2013)	136 223 чал.[2] (3-е месца)
Шчыльнасць	97,86 чал./км² (1-е месца)
Нацыянальны склад	беларусы — 90,03 %, рускія — 6,76 %, украінцы — 1,12 %, іншыя — 2,09 %[1]
Плошча	1 392,18[3] (17-е месца)
Вышыня над узроўнем мора  • Найвышэйшы пункт	321,7 м
Тэлефонны код	+375 176
Паштовыя індэксы	222310
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Маладзе́чанскі раён — адміністрацыйная адзінка ў складзе Мінскай вобласці. Адміністрацыйны цэнтр — горад Маладзечна.

Падзяляецца на 12 сельсаветаў.

Раён знаходзіцца на паўночным захадзе Мінскай вобласці, мяжуе з Валожынскім, Вілейскім, Мінскім раёнамі Мінскай вобласці, на захадзе — са Смаргонскім раёнам Гродзенскай вобласці.

Клімат умерана кантынентальны.

Паверхня часткова хвалістая. Паўднёвая частка раёна знаходзіцца на Мінскім узвышшы. Найвышэйшая кропка раёна — гара Капланшчына (321,7 м) на мяжы з Валожынскім раёнам (у цэнтры ландшафтнага заказніка «Бортнікі»).

Па тэрыторыі раёна працякае некалькі рэк:

• Бенічанка
• Бярозка
• Заходняя Бярэзіна
• Круглая
• Рака Нявежа
• Тур’я
• Уша

Раён утвораны 15 студзеня 1940 года ў складзе Вілейскай вобласці^[4], цэнтр — горад Маладзечна. 12 кастрычніка 1940 года раён падзелены на 15 сельсаветаў: Беніцкі, Велікасельскі, Гарадзілаўскі, Заскевіцкі, Лебедзеўскі, Літвенскі, Маркаўскі, Мароськаўскі, Мясоцкі, Насілаўскі, Палачанскі, Раеўшчынскі, Соўлаўскі, Хажэўскі, Хоўхлаўскі.

20 верасня 1944 года Вілейская вобласць была перайменавана ў Маладзечанскую, а Маладзечна аднесена да катэгорыі гарадоў абласнога падпарадкавання. 16 ліпеня 1954 года скасаваны Літвенскі, Мароськаўскі і Раеўшчынскі сельсаветы, Соўлаўскі сельсавет перайменаваны ў Пякарскі. 3 жніўня 1954 года ў склад раёна з Ільянскага раёна перададзены вёскі Кутляны і Самалі^[5]. 12 чэрвеня 1958 года Велікасельскі сельсавет перайменаваны ў Раеўшчынскі, Насілаўскі — Цюрлеўскі. 27 сакавіка 1959 года скасаваны Раеўшчынскі сельсавет, 11 верасня 1959 года — Беніцкі, Заскевіцкі, Пякарскі і Хажэўскі сельсаветы.

20 студзеня 1960 года Маладзечанская вобласць была скасавана, Маладзечанскі раён увайшоў у склад Мінскай вобласці, таксама да раёна далучыны гарадскі пасёлак Радашковічы і Валодзькаўскі, Гарадоцкі, Дубраўскі, Красненскі, Сычавіцкі, Ушаўскі сельсаветы скасаванага Радашковіцкага раёна.

25 снежня 1962 года да Маладзечанскага раёна далучаны горад Валожын і 14 сельсаветаў (Белакорацкі, Валожынскі, Вішнеўскі, Гародзькаўскі, Даўбенскі, Дорскі, Забрэжскі, Пяршайскі, Пятроўшчынскі, Ракаўскі, Сакаўшчынскі, Сугваздаўскі, Узбалацкі, Яршэвіцкі) скасаванага Валожынскага раёна. 8 чэрвеня 1963 года Пятроўшчынскі сельсавет перайменаваны ў Залескі, 16 кастрычніка 1964 года — Ушаўскі ў Аляхновіцкі, 27 кастрычніка 1964 года скасаваны Дубраўскі сельсавет. 6 студзеня 1965 года адноўленаму Валожынскаму раёну перададзены горад Валожын і 14 сельсаветаў (Белакорацкі, Валожынскі, Вішнеўскі, Гародзькаўскі, Даўбенскі, Дорскі, Забрэжскі, Залескі, Пяршайскі, Ракаўскі, Сакаўшчынскі, Сугваздаўскі, Узбалацкі, Яршэвіцкі).

10 чэрвеня 1965 года ўтвораны Хажэўскі сельсавет. 1 кастрычніка 1973 года Сычавіцкі сельсавет перайменаваны ў Граніцкі, 31 сакавіка 1976 года Валодзькаўскі — у Радашковіцкі. 5 сакавіка 1981 года Хажэўскі сельсавет перайменаваны ў Хажоўскі, Цюрлеўскі — у Цюрлёўскі. 26 жніўня 1991 года з часткі Красненскага сельсавета ўтвораны Чысцінскі сельсавет.

31 мая 2005 года Маладзечанскі раён і горад Маладзечна аб’яднаны ў адну адміністрацыйна-тэрытарыяльную адзінку — Маладзечанскі раён з адміністрацыйным цэнтрам у горадзе Маладзечне^[6]. 29 снежня 2009 года Радашковіцкі пассавет як тэрытарыяльная адзінка скасаваны^[7]. 28 мая 2013 года скасаваны Граніцкі і Хоўхлаўскі сельсаветы^[8].

17 снежня 2020 года начальнік Маладзечанскага РАУС палкоўнік міліцыі Вадзім Сяргеевіч Прыгара дададзены ў санкцыйны спіс Еўрасаюза, Вялікабрытаніі і ЗША за ўдзел у арганізацыі масавых палітычных рэпрэсій і «падрыву дэмакратыі» ў Беларусі^{[9][10][11][12][13]}.

4 студзеня 2024 года старшынёй Маладзечанскага райвыканкама стаў Павел Валянцінавіч Губко. Упершыню за многія гады Лукашэнка прызначыў на гэту пасаду ўраджэнца Маладзечанскага раёна.^{[14][15][16][17]}

Паводле перапісу 2009 года насельніцтва раёна складала 138 375 чал.^[1]

Усяго налічваецца 276 населеных пунктаў. Раён падзелены на горад Маладзечна, гарадскі пасёлак Радашковічы і 14 сельсаветаў.

Нацыянальны склад: беларусы — 92,3 %, рускія — 5,2 %, палякі — 0,6 %.

Праз раён праходзяць аўтамабільныя дарогі рэспубліканскага значэння Мінск — Вільнюс, Маладзечна — Вілейка — Мядзел, Маладзечна — Валожын.

У раёне знаходзяцца Мінскі абласны краязнаўчы музей, Мінскі абласны драматычны тэатр, Мінскі абласны тэатр лялек «Батлейка». У горадзе штогод праводзіцца больш 30 культурных мерапрыемстваў, у т.л. рэспубліканскі тэатральны фестываль «Маладзечанская сакавіца» і Маладзечанскі фестываль беларускай песні і паэзіі (з 1993).

У 1999, 2006 і 2013 гадах раён стаў месцам правядзення фестывалю «Адна зямля».^[18][19][20]

• «Маладзечанская газета» — дзяржаўная ўстанова раённых улад^[21].
• «Рэгіянальная газета» — недзяржаўнае выданне, уваходзіць у склад «Асацыяцыі Аб’яднаных Масмедыяў».
• «kraj.by» — недзяржаўнае сеткавае выданне^[22].

• Маладзечанскае кабельнае тэлебачанне «МКТВ»
• Радыё «Маладзечна»

• 1999—2001 — Леанід Канстанцінавіч Заяц.

• Мікола Абрамчык (1903, в. Сычавічы — 1970) — Прэзідэнт Рады БНР.
• Юліян Бакшанскі — удзельнік вызваленчага руху і паўстання 1863—1864 гадоў у Беларусі і Літве.
• Аляксандр Бобрык — палявод, Герой Сацыялістычнай Працы.
• Мікалай Верамей — беларускі грамадска-палітычы дзеяч, публіцыст .
• Віталь Гарановіч (1952, в. Ермакі — 2012) — беларускі паэт, педагог.
• Аляксандр Грышкевіч (нар. 1961, Маладзечна) — беларускі мастак-пейзажыст.
• Тамаш Зан (1796, в. Мясата — 1855) — удзельнік вызвольнага руху, даследчык прыроды, літаратар, музеязнавец.
• Янка Купала (1882, фальв. Вязынка — 1942) — класік беларускай літаратуры.
• Генадзь Каханоўскі (1936, в. Дамашы — 1994) — беларускі гісторык, археолаг, краязнавец, фалькларыст, літаратуразнавец.
• Васіль Лазоўскі (1953, в. Татаршчына — 2015) — беларускі мастак^[23].
• Ванда Лявіцкая (1895, Радашковічы — 1968) — беларуская пісьменніца.
• Сымон Рак-Міхайлоўскі (1885, в. Максімаўка — 1938) — грамадска-палітычны дзеяч, публіцыст, педагог.
• Таццяна Сапач (Дубавец; 1962, в. Маркава — 2010) — беларуская журналістка, паэтэса.
• Рыгор Сарока — дырэктар Маладзечанскага музычнага каледжа імя Міхала Клеафаса Агінскага, дырыжор сімфанічнага аркестра каледжа.
• Рыгор Семашкевіч — беларускі пісьменнік і літаратуразнавец.
• Юльян Сергіевіч — беларускі паэт і настаўнік, самадзейны мастак.
• Юзаф Трыпуцька — шведскі мовазнавец-славіст.
• Кандрат Церах — апошні міністр гандлю СССР (1986—1991). У 1963—1965 гадах — дырэктар Маладзечанскага гархарчпрамгандлю.

• Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987.
• Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с.

• Маладзечанскі раённы выканаўчы камітэт Архівавана 7 чэрвеня 2013. (руск.)
• Сайт «Рэгіянальнай газеты» Архівавана 18 мая 2013.
• Сайт «Маладзечанаскай газеты» Архівавана 19 красавіка 2013.