Рэчыца

Горад Рэчыца Герб Сцяг Краіна Беларусь Вобласць Гомельская Раён Рэчыцкі Каардынаты 52°22′21″ пн. ш. 30°23′17″ у. д.HGЯO Першая згадка 1213 Вышыня цэнтра 128 м[1] Водныя аб’екты Дняпро Насельніцтва ▼64 733 чал. (1 студзеня 2025)[2] Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 2340 Паштовыя індэксы 247500 Аўтамабільны код 3 СААТА 3245501000 Афіцыйны сайт rechitsa.by Рэчыца на карце Беларусі ±

Рэчыца на Вікісховішчы

Рэ́чыца^[3] (трансліт.: Rečyca) — горад раённага падпарадкавання ў Гомельскай вобласці Беларусі, на рацэ Дняпро. Адміністрацыйны цэнтр Рэчыцкага раёна, порт на рацэ Дняпро. За 50 км ад Гомеля. Чыгуначная станцыя на лініі Гомель — Калінкавічы, вузел аўтамабільных дарог на Гомель, Калінкавічы, Светлагорск, Жлобін, Лоеў, Хойнікі.

Горад з’явіўся на землях дрыгавіцкага засялення, на шляху з вараг у грэкі. Упершыню згадваецца пад 1213 годам у Густынскім летапісе. 1-ы Наўгародскі летапіс у 1214 годзе Рэчыцу называе «чарнігаўскім» горадам, што быў разгромлены наўгародскім князем Мсціславам Мсціславічам Удатным. Назва паходзіць ад р. Рэчыцы — старажытнага прытока Дняпра. Паводле падання Рэчыцкая Васкрасенская царква была пабудавана ў 1079 годзе. У XII—XIII стагоддзях горад ужо меў умацаванні.

У XIV стагоддзі пры Гедзіміне Рэчыца ўвайшла ў склад Вялікага Княства Літоўскага. У 1392—1430 гадах належала вялікаму князю Вітаўту, які пабудаваў Рэчыцкі замак. У 1511 годзе, паводле прывілея Жыгімонта I Старога, Рэчыца атрымала частковае магдэбургскае права, а ў 1561 годзе — поўнае (пацверджана ў 1596 годзе). У 1566 годзе быў утвораны Рэчыцкі павет і Рэчыца стала павятовым горадам.

Рэчыцу 1603 года апісвае Джон Сміт, будучы губернатар адной з англійскіх калоній у Паўночнай Амерыцы. Паводле яго, Рэчыца — горад размешчаны на правым крутым беразе Дняпра, на самым беразе стаяў замак, які займаў тэрыторыю аднаго гектара, меў пяць вежаў у форме шматгранніку, якія былі пакрыты стрэшкамі-шатрамі. Замак злучаўся з горадам пад’ёмным мостам. Па-за замкам знаходзілася гандлёвая плошча, будынкі магістрату, дамы больш заможных гараджан, гасцінны двор. Рынак у Рэчыцы на той час быў вельмі багаты, з бліжэйшых вёсак прывозілі жыта, пшаніцу, мёд, воск, гародніну, мясныя і малочныя вырабы, з замежжа — розныя крамныя рэчы, турэцкую бакалею. Прадаваліся на рынку мясцовыя вырабы з жалеза.

У 1634 годзе менскі ваявода Аляксандр Слушка, які раней быў старастам рэчыцкім, заснаваў у Рэчыцы дамініканскі кляштар і касцёл Святой Тройцы. Кляштар меў невялікую бібліятэку ў 270 тамоў, быў скасаваны ў 1832 годзе, а драўляны касцёл згарэў у 1862 годзе. Найбольшую шкоду гораду прынеслі часы Казацкай вайны і вайны Расіі з Рэччу Паслалітай (1648—1667). Рэчыца і Рэчыцкі замак быў разбураны казакамі І. Залатарэнкі, пасля гэтага горад паступова заняпаў.

З 1793 года ў складзе Расіі, цэнтр павета. У пачатку XIX стагоддзя ў горадзе 316 драўляных дамоў, 2 драўляныя праваслаўныя царквы, каталіцкі кляштар і сінагога. Асноўнымі заняткамі мяшчан былі земляробства, рыбалоўства, рамесніцтва і сплаў лесу. У 1886 годзе праз Рэчыцу прайшлі Палескія чыгункі, у 1890-я адкрыта прыстань. У 1908—1910 гадах дзейнічала запалкавая фабрыка «Днепр». У 1908 годзе мела лакамабіль, працавала 79 рабочых. У 1910 годзе выраблена 787 тыс. скрынак запалак.

З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Рэчыца занята польскімі войскамі.

6-9 мая 1920 года горад з рукаў бальшавікоў адбіла польскае войска — Палеская Група пад кіраўніцтвам ген. Уладзіслава Сікорскага, аднак ужо ў чэрвені 1920 горад наноў занялі бальшавікі^[4]. У 1919—1926 гадах у Гомельскай губерні РСФСР, з 1926 года ў БССР, цэнтр раёна, у 1926—1927 гадах — акругі.

18 лістапада 1943 года ў ходзе Гомельска-Рэчыцкай наступальнай аперацыі горад быў вызвалены сіламі Беларускага фронту.

4 студзеня 2002 года Рэчыцкі раён і горад Рэчыца аб’яднаны ў адну адміністрацыйна-тэрытарыяльную адзінку — Рэчыцкі раён з адміністрацыйным цэнтрам горад Рэчыца^[5].

У XIX стагоддзі:

У XX стагоддзі:

У XXI стагоддзі:

У 1964 годзе ў ваколіцах Рэчыцы была знойдзена нафта, што паклала пачатак развіццю нафтаздабыўнай прамысловасці ў Беларусі. У 1998 годзе была здабыта 100-мільённая тона нафты. Дзеля перапрацоўкі нафтавага газу быў пабудаваны Беларускі газаперапрацоўчы завод. На тэрыторыі Рэчыцкага раёна дзейнічаюць 15 з 21 структурнага аддзялення РУП ПА «Беларуснафта». У Рэчыцы прадпрыемствы нафтаздабываючай і газаперапрацоўчай, ААТ «Рэчыцкі метызны завод», хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, лёгкай, харчовай прамысловасці. Гасцініцы: «Рытм», ААТ «Рэчыцадрэў» і жыллёва-камунальнай гаспадаркі. Санаторый-прафілакторый ААТ «Рэчыцадрэў».

• Рэчыцкі краязнаўчы музей — знаходзіцца ў маляўнічым месцы ў цэнтры горада, непадалёк ад гістарычнага гарадзішча і помнікаў архітэктуры канца XIX — пачатку XX стагоддзяў. 1 верасня 2006 года для наведвальнікаў адкрыты аддзелы «Этнаграфія», які складаецца з 3-х залаў: «Народныя промыслы і рамёствы», «Хата беларускага селяніна», «Ткацтва» і аддзел «Рэчыца на рубяжы XIX—XX стагоддзяў», адкрыта зала, прысвечаная Вялікай Айчыннай вайне.
• Карцінная галерэя.
• У цэнтры горада знаходзіцца кінатэатр «Беларусь».
• Летняя канцэртная пляцоўка з амфітэатрам на беразе ракі Дняпро.
• Парк культуры і адпачынку «Перамога»

• Рэчыцкі дзяржаўны аграрны каледж (1957)
• Рэчыцкі дзяржаўны педагагічны каледж (1930)

• Гасцінічны комплекс «Рэчыцалюкс».
• Гасцініца «Рытм».

• Шэраговая забудова XIX — 1-й паловы XX стст.
• Успенскі сабор (1842), вул. Савецкая, 29 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000672шыфр 313Г000672
• Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (1903), вул. Савецкая, 31 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000673шыфр 313Г000673
• Свята-Пакроўская царква (1970—1980-я гг.)
• Капліца Святой Еўфрасінні Полацкай (1995)
• Гарадзішча старажытнага горада (X—XIV стагоддзі) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313В000674шыфр 313В000674
• Будынак (канец XIX — пачатак XX стагоддзяў), вул. Набярэжная, 11 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000666шыфр 313Г000666
• Будынак паштова-тэлеграфнай канторы (канец XIX стагоддзя), вул. Савецкая, 34 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000667шыфр 313Г000667
• Будынак (1939), вул. Савецкая, 56 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000668шыфр 313Г000668
• Помнік Доўнар-Запольскаму
• Брацкія могілкі (1943—1944), вул. Савецкая, у скверы —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000671шыфр 313Д000671
• Брацкая магіла (1941—1944), вул. Луначарскага —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000664шыфр 313Д000664
• Брацкая магіла (1941—1944), вул. Сыдзько —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000665шыфр 313Д000665
• Брацкая магіла (1919), вул. Савецкая —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000669шыфр 313Д000669
• Брацкая магіла (1941—1944), вул. Савецкая, у парку —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000670шыфр 313Д000670

• 
  Будынак па вул. Набярэжнай
• 
  Будынак паштова-тэлеграфнай канторы
• 
  Гарадзішча
• 
  Капліца Святой Еўфрасінні Полацкай
• 
  Успенскі сабор

На гарадскіх землях, якія ў мінулым былі заняты дамініканскім манастыром, цяпер размешчаны парк. Разам з цэнтральным скверам, азелянёным замчышчам — былой крэпасцю з рэшткамі валоў і прыбярэжнай паласой — яны ствараюць жывапісную зону адпачынку. Традыцыйныя рысы планіроўкі цэнтра горада, які абапіраецца на Днепр, замацаваны сучаснай горадабудаўнічай практыкай.

У 2025 годзе да 80-й гадавіны заканчэння Вялікай Айчыннай вайны горад Рэчыца ўзнагароджаны вымпелам «За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны»^[9][10].

• Эдуард Канстанцінавіч Агуновіч (1938—2020) — беларускі мастак.
• Марыям Давыдаўна Алейнік (1921—1999) — вучоны-эпідэміёлаг.
• Анжэла Пятроўна Атрошчанка (нар. 1970) — беларуская спартсменка (лёгкая атлетыка, сямібор’е).
• Анатоль Мікалаевіч Аліфірэнка (нар. 1948) — беларускі архітэктар.
• Ізраіль Рыгоравіч Герман (1910—1974) — музыкальны педагог, цымбаліст. Заслужаны настаўнік БССР (1955).
• М. В. Доўнар-Запольскі (1867—1934) — беларускі гісторык, фалькларыст і этнограф.
• Яфім Захаравіч Капелян (1912—1975) — савецкі акцёр тэатра і кіно. Народны артыст СССР.
• Яўген Канстанцінавіч Іванешка (1936—2013) — беларускі мастак і графік.
• Мікалай Піліпавіч Красоўскі — беларускі артыст балета.
• Васіль Васілевіч Кірыенка — беларускі велагоншчык.
• Леанід Цімафеевіч Крушаў (1931—1995) — вучоны ў галіне лесагадоўлі, доктар біялагічных навук, прафесар.
• Мордух Насонавіч Ліўшыц (1918—1998) — беларускі архітэктар.
• Юлій Раманавіч Лысоў (нар. 1925) — беларускі архітэктар, мастак.
• Эдуард Баляслававіч Нордман (1922—2006) — адзін з кіраўнікоў партызанскага руху ў Беларусі.
• Уладзімір Данілавіч Спасовіч (1829—1906) — юрыст, грамадскі дзеяч, гісторык і крытык польскай літаратуры.
• Уладзімір Шатон (1929—2009) — беларускі мовазнавец, педагог і перакладчык, лацініст.
• Зелік Аронавіч Іофэ — генерал-маёр інжынерна-авіяцыйнай службы.
• Леанід Васільевіч Хобатаў (нар. 1950) — беларускі жывапісец.
• Аляксандр Ігнатавіч Чыжык (1912—1985) — вучоны, канструктар.
• Сяргей Пятровіч Сцельмашок (нар. 1971) — беларускі палітык.

• Рэчыцкая запалкавая фабрыка
• Спіс вуліц Рэчыцы
• Рэчыцкі аўтобус

• Рэчыца // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 637—638. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

	Рэчыца на Вікісховішчы