Светиврачко-петричка Котлина

Светиврачко-петричка Котлина или Санданско-петричка Котлина (бугарски: Санданско-Петричка котловина) — котлина во југозападна Пиринска Македонија и сосем мал дел од Валовишко (Демирхисарско), Егејска Македонија. Сместена е во поречието на реката Струма и нејзината десна притока Струмица (нарчена и Струмешница).^[1]

Котлината е сместена меѓу планините Пирин (на исток), Малеш и Огражден (на запад и северозапад), Беласица (на југозапад) и Сенгелска и Славјанка (на југоисток). Средната надморска височина изнесува околу 200 метри, а зафаќа површина од околу 550 км². Достига најголема должина од 42 км и најголема ширина од 13 км. Условно се дели на две полиња — Светиврачко (поголемо, во правец север-југ) и Петричко (помало, во правец запад-исток); меѓу нив се наоѓа младиот изгаснат вулкан Кожув (Кожух). Најистурените делови на Кожув се издигат речиси 200 м над коритото на Струма. На север Кресненската Клисура ја поврзува со Симитлиската Котлина, а на југ преку Рупелската Клисура — со пространото Серско Поле во Егејска Македонија. На запад е широко отворена кон Струмичкото Поле во Р Македонија.

Настанокот на котлината започнал во почетокот на терцијарот, со грабеновидно пропаѓање. Во плиоценот се образувало пространо езеро, кое се исцедило во квартарот. Котловината е силно раслченета со многу долини и од изгаснатиот вулкан Кожув. Во јужниот дел е образувана малата, но изразена Марикостинска Клисура меѓу Митин и Бански Рид. Нејзината голема заливна тераса во рамките на котлината на места е заблатена^[2]. Двете главни долини во котлината на Струма и Струмица имаат широки алувијални дна. Во северниот дел, во пазувите на Малеш крај с. Палат има наоѓалишта на флуорит. По околните раседи по кои потонала котлината избиле повеќе минерални извори — кај Свети Врач (Сандански), Левуново, Марикостиново, во месноста Рупите во изгнаснатиот вулкан Кожув кај Петрич.

Во котлината владее преодна средоземна клима, и ова е едно од најтоплите места во денешна Бугарија. Тука се највисоките средни годишни температури — 13,9 °C во Свети Врач и 13,6 °C во Петрич; средна јануарска температура: 2,4 °C во Свети Врач и 1,6 °C во Петрич; средна јулска температура: 24,6 °C во Свети Врач и 25,1 °C во Петрич. Вкупните годишни врнежи изнесуваат 534 мм во Свети Врач и 670 мм во Петрич, со највеќе врнежи преку зимата. Овој крај е најсувиот во целата држава^[3]. Снежната покривка се задржува само неколку денови.

Светиврачко-петричкото Поле се одводнува од река Струма и нејзините бројни притоки кои ивираат од соседните планини. Леви притоки се: Влаина Река, Светиврачка Бистрица, Мелничка Река, Пиринска Бистрица и др.; десни се: Цапаревска Река, Лебница, Струмица и др.

Крај речните корита почвите се претежно алувијални и делувијални, а по ридските делови и надворешноста — од циметен ливадски шумски вид.

Во котлината има доста зеленчукови насади, како и овоштарници од праски, киви, смокви и маслинарници. Добро развиени земјоделски гранки се лозарството, тутунарството и овоштарството. По поречието на Струма се среќаваат водољубиви растенија како елата, тополата, врбата и јаворот, а животинският свет е претставен со средоземните видови на отровни пајаци, водната полјанка, блатната желка, шарката, поскокот, смокот и други. Светиврачко-петричката Котлина лежи на една од главните воздушни магистрали за преселба на птиците од Европа во Африка — „Вија Аристотелис“ (Задбалканскиот пат).

Во наносните конуси на дното на котлината се насобрале значајни количества на подземни води. Поради мноштвото минерални извори се развиваат и бањските лекувалишта, како и производството на зеленчуци во стакленици.

Поради поволните климатски и почвени услови, котлината е густо населена. Во неа има 3 града и 53 села.

Во Пиринска Македонија

• Општина Кресна — 1 град и 2 села: Долна Градешница, Кресна и Сливница;
• Општина Петрич — 1 град и 29 села: Габрене, Димидово (Самуилово), Долно Спанчево, Елешница (Беласица), Ени Чифлик (Ново Кономлади), Јаворница, Камена, Капатово, Клуч, Коларово, Крналово, Кромидово, Кулата, Марикостиново, Марино Поле, Митино, Михново (Михнево), Орман (Кавракирово), Петрич, Покровник (Дрангово), Првомај, Припечене (Генерал Тодоров),’Рждак, Рибник, Скрт, Старчево, Струмешница, Тополница, Чучулигово и Ширбаново (Рупите);
• Општина Свети Врач — 1 град и 14 села: В’лково, Врања, Катунци, Лебница, Левуново, Лешница, Ново Делчево, Ново Хоџово, Орман Чифлик (Дамјаница), Пиперица, Свети Врач (Сандански), Склаве, Спатово, Струма и Хрсово;
• Општина Струмјани — 6 села: Белица (Илинденци), Горна Крушица, Драката, Каменица, Микрево и Струмјани;

Во Егејска Македонија

• Општина Синтика — 2 села: Драготин и Сенгелово во Валовишко (Демирхисарско).

Низ котлината минуваат делници на 4 патишта од државната патна мрежа:

• Од север кон југ: од градот Кресна до ГП „Кулата“, во должина од 47,4 км — делница од првокласниот пат пат бр. 1 Видин – Софија – Горна Џумаја – ГП „Кулата“ кон Валовишко, Егејска Македонија
• Од североисток кон југозапад, во должина од 12,7 км — целата делнциа од третокласниот пат бр. 108 Ново Делчево – Петрич
• Од запад кон исток, меѓу селата Ново Делчево и Хотово, во должина од 5,3 км — делница од третокласниот пат бр. 109 Ново Делчево – Мелник
• Од исток кон запад, од Катунци до ГП „Златарево“, во должина од 50,9 км — делница од третокласниот пат бр. 198 Неврокоп – Петрич – ГП „Златарево“ за Струмичко, Р Македонија

Напоредно на првокласниот пат бр. 1 минува и пругата од Софија за Солун и отклонот од ЖС „Припечене“ (Генерал Тодороов) до Петрич.

Подрачјето на котлината речиси наполно е искористено. Туризмот и земјоделството се добро развиени и овозможуваат стопанска устојчивост.

• Рупелска Клисура