Богомила
Богомила — село во областа Азот, во Општина Чашка, во околината на градот Велес. До 2004 година, селото претставувало административно средиште на поранешната истоимена општина, а служи како главно село за останатите села во областа Азот. Се наоѓа на половина пат на железничката пруга Скопје-Битола со своја железничка станица. Потекло на името  Името на селото првпат е споменато како „Богомила“ во 1337 година. Името потекнува од личното име „Богомил“ и означува село што му припаѓа на Богомил.[2] Географија и местоположба Селото се наоѓа во областа Азот, во источниот дел на територијата на Општина Чашка, во изворишното сливно подрачје на реката Бабуна. Како најголема населба во овој крај, Богомила претставува и важна железничка станица на линија Скопје-Битола.[3] Богомила, иако е ридско село, сепак, лежи на алувијална рамнина на реката Бабуна, на надморска височина од 510 метри. Од градот Велес селото е оддалечено 46 километри,[3] а од градот Прилеп е оддалечено 48 километри. Низ селото поминува регионалниот пат 2336, кој започнува кај мостот на реката Бабуна кај селото Извор. Богомила е заградена на север со Јакупица, на запад со Даутица и на југ со планината Бабуна. Селото се наоѓа во северозападниот дел од Богомилско Поле и лежи на бреговите на реката Бабуна. Низ селото тече и малата река Сушица, која се влева во Бабуна. Селото зафаќа положба во која рамнината околу реката од исток се допира со планинската падина на запад.[4] Околните села Нежилово, Папрадиште, Ореше и Бистрица се поврзани со Богомила со асфалтни патишта, додека селото Црешнево е поврзано со земјен пат. Поединечни краеви на атарот вдолж неговата граница ги носат следните називи: Осојница, Старец, Преслап, Кале (овие две места се во непосредна близина и преку нив води патот од Азот и долината на Бабуна за Прилепско), Буниште, Павлева Нива, Бобиш, Орешка Река, Свирчовец, Црна Стена, Пепелавец, Црешневска Река, Ќаве и Дупка. Внатрешните делови на атарот се викаат: Присој, Сеченица, Сулејманец, Нивишта, Кораб, Ралева Орница, Калуѓерци, Радов Дол, Лагови, Вилашица, Горно Село, Драгасија, Желинец, Слатина и Здуње.[4] Богомила е село од збиен тип, во кое се разликуваат следните маала: Станковска, Данчевска, Камчевска, Крстевска, Поповска, Лукановска, Видоевска, Клисаровска, Валајчарска и Бубановска. Последното маало се наоѓа лево од реката Бабуна, додека сите останати се на десната страна од Бабуна.[4] Богомила, заедно со уште 12 села сместени по текот на реката Бабуна, ја претставува областа Азот. Името на оваа област, кое потекнува од турскиот збор „асии“ што значи непокорлив.[5] Историја.jpg)  Богомила спаѓа во редот на старите населби во областа на Бабуна и Азот. Нејзиното име потекнува од познатата верска секта и општествено-филозофското движење наречено богомилство или патаренство, кое било започнато од попот Богомил уште во првата половина на X век и од овие краишта се раширило низ целиот Балкан и Западна Европа. Споменатото верско движење и секта оставило и други длабоки траги во имињата на пределите (топономастиката) околу Богомила како што се: планината и реката Бабуна (богомилите биле познати и под името бабуни), Богомилско Поле и други. Овие имиња јасно укажуваат дека областа на Бабуна и Тополка била една од главните подрачја на богомилството. Во Македонија, богомилството било засилено во XII век, а потоа повеќе се одомаќинило во Босна, од каде што се раширило и во Италија, јужниот дел на Франција, па сѐ до Шпанија и Португалија, каде богомилите биле познати и под името „катари“.[4] Со оглед на стратешки важната местоположба, на патот кој во срцето на средишниот дел на Македонија води кон Прилепско, Скопско, Порече и останатиот дел на Азот и Велешко, на местото на Богомила население имало уште од древните времиња кога во овие предели била границата каде живееле античките македонски племиња Пеонци, Пелагонци и др. Важноста на местото на Богомила се зголемила и во римскиот период и средновековието, за што сведочат стариот камен мост на селото и повеќе остатоци од тврдини и ѕидини на одбранбени утврдувања во околината. Под името Богомила во пишаните историски извори, селото за првпат се споменува во 1335 и 1337 година. Во еден документ некаде пред 1329 година се наведува дека Стефан Дечански го испратил својот син Душан „на безбожните и погани Бабуни“. Овој пак многу од нив ги испоубил земајќи голем плен. Набрзо потоа, во 1335 година, во областа на Бабуна се споменуваат повеќе „пусти селишта“ како – Хоморани, Техово. Друг историски спомен за Богомила потекнува од околу 1460 година, кога селото имало 46 куќи. Народното предание наведува дека порано околу денешното село Богомила постоеле и други помали македонски села: Кораб на југоисток, Калуѓерци на запад, Горно Село на северозапад, Желинец крај реката Бабуна на исток, Слатина и Здуње. Тие селца подоцна пропаднале затоа што нивните жители преминале во поголемото средишно село Богомила. Тоа се случило во втората половина на XVIII век. На селиштата на споменатите села се познаваат остатоци од куќи, гробишта, се ископуваат земјени ќупови итн.[4] Во текот на XIX век, благодарение на природниот прираст и доселениото население од околните села, Богомила станала значајна населба во горното течение на долината на Бабуна. Според бројот на домаќинства, заостанувала единствено зад селото Бистрица. Богомила се наоѓа под превојот Преслап преку кој води стариот пат помеѓу областа на Бабуна и околината на Прилеп. Поради тоа Богомила во текот на XIX век се развивала на попречниот каравански пат и како трговско средиште. Во Богомила се создал пазар и започнале да се продаваат производи од едната и другата област: стока и сточарски производи од областа во сливот на Бабуна и жито од околината на Прилеп. Во пазарен ден овде се продавале и до 200 товари жито.[4] Ваквата голема и активна стопанско-економска состојба, доаѓањето на луѓе на пазарот од разни места, но и долгата историска традиција уште од времето на богомилството, придонела луѓето од Богомила да се развијат како доста свесни и будни луѓе во однос на општествените и политичките текови. Поради ова Богомила отсекогаш се истакнувала со луѓе кои биле големи и посветени борци за слободата на Македонија и македонскиот народ. Меѓу нив, најпознат е големиот македонски револуционер, еден од основачите на ТМОРО (ВМРО) — Петар Поп Арсов — кој во 1868 година се родил и живеел во Богомила, каде денес се наоѓа негова спомен-куќа. Тој потекнувал од познатото семејство на Поп Арсови кој бил истакнат преродбенички род од Богомила. Тие биле едно од водечките семејства во Богомила и Азот во постојана служба на народот и Македонија. По иницијатива на ова семејство, во 1868 година во Богомила било отворено четиригодишно основно училиште, во кое се предавало на македонски народен јазик. Споменатото училиште било изградено со заеднички пари на сите селани во висина од 10.000 гроша.[4] Населението на Богомила доста настрадало во Првата светска војна, кога бугарската војска убила околу 120 старци, жени и деца.[4] .jpg) Македонскиот револуционер Ѓорче Петров, во својата книга „Материјали по изучувањето на Македонија“ од 1896 година, запишал дека Богомила е најпознатото село во Азот и претставува негово административно и трговско средиште. По изградбата на железничката пруга кон Прилеп и Битола, во 1935 година, поволната положба во однос на сообраќајот уште повеќе го поттикнала и интензивирала економскиот живот и стопанскиот развој на Богомила, која станала важна увозна и извозна станица во горниот слив на Бабуна. Во големи размери се извезувале дрва, стока и сточарски производи. Оттогаш, Богомила уште повеќе се истакнала како голема населба.[4] За време на Втората светска војна, првата акција на партизанските одреди во Македонија се случила токму во Богомила, на 21 август 1941 година, кога кај тунелите над Богомила бил убиен еден бугарски војник. Во октомври 1942 година, со цел да се разбие духот на овој народ и неговиот стремеж за национална слобода, бугарските окупаторски сили ја спровеле т.н. „Бабунска акција“. Во неа, на 17 октомври 1942 година, само во Богомила брутално биле убиени и масакрирани 16 борци, 64 души биле интернирани во логорите во Бугарија, а други 48 во затворите во Скопје и Велес. Селото е познато и по т.н. Богомилски поход што партизанските единици го презеле во 1944 година, како дел од познатиот Февруарски поход. По Втората светска војна, Богомила кратко време била седиште на посебна истоимена општина,[4] која подоцна постоела и по осамостојувањето на Македонија, во периодот од 1996 до 2004 година. Стопанство Селото има голем атар, која зафаќа површина од 31,2 км2. На него преовладуваат шумите на површина од 1.415,1 хектар, обработливото земјиште зазема површина од 1.040,7 хектари, а на пасиштата отпаѓаат 467 хектари.[3] Селото, во основа, има мешовита земјоделска функција. Во него работи амбуланта, продавници и угостителски објекти.[3] Во селото Богомила мештаните, кои повеќето се постари лица, се занимаваат со земјоделство, но само за своите потреби (грав, пченка, компири), а во мал обем се одгледува и тутун. Од пролет до есен, селаните и други гости во селото берат шумски плодови, лековити растенија и печурки. Бидејќи селото е опкружено со пространи ливади и шумски предели, тоа има услови за одгледување на пчели. Население
Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Богомила живееле 900 жители, сите Македонци.[6] По податоците на секретарот на Бугарската егзархија, Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Богомила имало 1.248 жители.[7] Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 1.150 Македонци.[8] Во 1961 година, селото броело 1.544 жители и било големо село, додека во 1994 година бројот се намалил на 458 жители, од кои 450 биле Македонци и 4 жители Срби.[3] Според пописот од 2002 година, во селото Богомила живееле 476 жители, од кои 471 Македонец, 2 Албанци, 1 Турчин, 1 Србин и 1 останат.[9] Селото бележи константен пад на населението, така што од пописот во 1961 до 2002, населението се намалило дури за 69 проценти. Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 359 жители, од кои 319 Македонци, 3 Албанци, 1 Бошњак, 4 останати и 32 лица без податоци.[10] Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:
РодовиБогомила е македонско православно село, чие население се дели на староседелци и доселеници.[4] Според истражувањата на Јован Трифуноски во 1965 година, родови во селото се:
Во Богомила имало и одреден број (околу 30) македонски домаќинства чии членови не може да се сметаат како постојани жители на селото. Тоа се семејствата на учители, наставници, железничари, полицајци, лекари и други службеници, кои работеле во Богомила како средишно место за пошироката околина. ИселеништвоОд Богомила до 1960-тите немало голем број иселеници. Се знаело за следниве иселени родови во истата област: Грнчаровци (1 к.) отишле во Голозинци, Богомилци (7 к.) живеат во Оморани, Богомилци (1 к.) живеат во Согле, Апостолоски (1 к.), Бранкови (1 к.) и Ѓорѓиови (1 к.) живеат во населбата Порцеланка, Богомилци (2 к.) живеат во Долно Врановци, Богомилци (3 к.) живеат во Извор и Богомилци (2 к.) живеат во Владиловци. Во соседната прилепска област се знае за Трпановци (8 к.) кои живеат во Костинци и Шареншапковци (2 к.), Здравевци (1 к.) и Клисаровци (1 к.) кои живеат во Црнилиште.[4] По Втората светска војна, 20-30 домаќинства се отселило во Скопје и Велес.[4] Во поново време е забележано остар пад на бројот на населението. Општествени установи
Во 1868 година, по иницијатива на поп Илија Поп Арсов, во Богомила било отворено првото училиште на македонски народен говор.[5] Денес, во Богомила се наоѓа центалното основно училиште Петар Поп Арсов во чии рамки работи градинка, комбинирана настава од прво до четврто одделение и одделенска настава од петто до осмо одделение. Зградата во која е сместено училиштето е изградена во 1936 година и последен пат била обновена во 1998 година. Училиштето има сопствена менза, во која учениците добиваат топол оброк и сопствено парно греење. Градинката е отворена во учебната 2002/03 година и неа ја посетуваат петнаесетина деца од претшколска возраст. За разлика од 1960-тите години, кога ова училиште броело повеќе од 900 ученици кои наставата ја посетуваа во две смени, подоцна, како последица на миграцијата, нивниот број значително се намалил на околу 90 ученици. Покрај училиштето во Богомила, ЦОУ „Петар Поп Арсов“ ги опфаќа и подрачните училишта од селата Извор, Согле и Ореше. Во овие училишта се изведува настава до четврто одделение, а потоа учениците наставата ја продолжуваат во Богомила. За оние ученици кои патуваат се обезбедува организиран превоз, а за останатите во рамките на училиштето во Богомила има интернат. Наставата ја изведува наставнички кадар од градот Велес, како и наставници од селото.
Во Средниот век, во Богомила, за здравјето на населението се грижеле Богомилите. Здравјето, според нив, претставувало најголемо богатство. Тие, посебно внимание посветувале на хигиената, водата и воздухот како постулати на доброто здравје. Богомилите биле познати лекари. Во рамките на нивните братства основале и богомилски болници во кои работеле лекари, и тоа од двата пола. Еден од најпознатите и најпочитувани лекари во овој период на овој терен бил Василиј, во исто време и водач на Богомилите. Тој рано го напуштил монашкиот живот за да се посвети на лекарскиот позив. Денес, во Богомила работи подрачната амбуланта, која функционира во рамките на болницата од Велес. Во минатото во нејзини рамки работеле: ординација на општ лекар, стоматолошка ординација, аптека и брза помош. Во 1950-те години, било планирано во Богомила да се изгради болница за лекување заразни болести, но од непознати причини, таа се пренаменила и била изградена во селото Извор – Јасеново.
Самоуправа и политика Селото влегува во рамките на Општина Чашка, која била проширена по новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било административно седиште на некогашната Општина Богомила. Во периодот од 1965 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Титов Велес. Селото било седиште на некогашната општина Богомила во периодот од 1955 до 1965 година. Во периодот 1952-1955, селото било седиште на тогашната Општина Богомила, во која покрај селото Богомила, се наоѓале и селата Бистрица, Капиново, Нежилово, Ореше, Папрадиште и Црешнево. Општината Богомила постоела и во периодот 1950-1952 година, во која влегувале селата Богомила, Бистрица, Капиново и Црешнево. Избирачко местоВо селото постои избирачко место бр. 2211 според Државната изборна комисија, кое е сместено во селскиот дом. Покрај жителите на Богомила, во ова избирачко место се запишани и гласачите од селата Црешнево, Капиново и Папрадиште[16] На локалните избори во 2017 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 254 гласачи.[17] На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 235 гласачи.[18] На локалните избори во 2021 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 244 гласачи.[19] Културни и природни знаменитости
Редовни настани
Личности
Култура и спортВо 1948 година, Драги Ѓорѓиевски–Чабгаја ја донел првата фудбалска топка во Богомила и предизвикал своевидна револуција. Веќе во 1958 година, во Богомила биле регистрирани два фудбалски клубови. Првиот бил ФК „Партизан“, создаден во 1952 година, а вториот бил ФК „Бабуна“, создаден во 1958 година. Во 1962 година, со спојување на ФК „Партизан“ и ФК „Бабуна“, бил создаден ФК Железничар, кој се натпреварувал во Штипскиот потсојуз. Попознати фудбалери од постарите генерации биле: Петре Коларовски, Војо Марковски, Ристо Алексовски, Пеце Поп Арсов, Бобе Маџур, Боре Топлик и други, додека подоцна се истакнале: Томе Наќевски, Ѓоре Ѓорѓиевски, Томе Димовски–Буба, Владо Дудевски, Слободан Стефановски–Сантос, Бошко Тодоровски, Димче Тренковски–Шеки, Фери, Миле Колибачко итн. Потоа клубот се натпреварувал во Општинската и во Регионалната лига, а најголемиот успех на ФК „Железничар“ бил настапот во Втората македонска фудбалска лига, во сезоната 1994/95. Галерија
ПоврзаноНаводи
Надворешни врски
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Portal di Ensiklopedia Dunia
_1941.jpg){kind=link}