Адыгея

Рэспубліка Адыгея
Рэспубліка Адыгея
	руск.: Республика Адыгея; адыг.: Адыгэ Республик
Сцяг	Герб
Краіна	Расія
Гімн	Гімн Адыгеі
Статус	рэспубліка
Уваходзіць у	Паўднёвую федэральную акругу
Уключае	7 раёнаў,; 2 гарадскія акругі
Адміністрацыйны цэнтр	Майкоп
Інш. буйныя гарады	Майкоп, Ябланоўскі, Энем, Гіягінская, Адыгейск, Ханская, Тульскі
Дата ўтварэння	27 ліпеня 1922 (як Чаркеская (Адыгейская) аўтаномная вобласць); 24 жніўня 1922 (як Адыгейская (Чаркеская) аўтаномная вобласць); 13 жніўня 1928 (як Адыгейская аўтаномная вобласць); 5 кастрычніка 1990 (як Адыгейская АССР); 3 ліпеня 1991 (як ССР Адыгея); 24 сакавіка 1992 (як Рэспубліка Адыгея)
Кіраўнік Рэспублікі	Мурат Кумпілаў
Старшыня; Дзяржаўнае Рады-Хасэ	Уладзімір Нарожны
Афіцыйная мова	руская, адыгейская
Насельніцтва (2024);	▲500 591 (75-е месца)
Шчыльнасць	64 чал./км²
Нацыянальны склад	рускія, адыгейцы
Плошча	7792; (80-е месца)
Часавы пояс	+4
Код ISO 3166-2	RU-AD
Тэлефонны код	877
Код аўтам. нумароў	01
Афіцыйны сайт
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Адыгея (руск.: Адыгея, адыг.: Адыгэ) — суб’ект Расійскай Федэрацыі, рэспубліка ў яе складзе. Уваходзіць у склад Паўднёвай федэральнай акругі, з’яўляецца часткай Паўночна-Каўказскага эканамічнага раёна. Сталіца — горад Майкоп.

Уяўляе сабой анклаў: тэрыторыя рэспублікі з усіх бакоў акружана тэрыторыяй Краснадарскага края.

Утворана 27 ліпеня 1922 года як Чаркеская (Адыгейская) аўтаномная вобласць на тэрыторыі Майкопскага і Екацярынадарскага аддзелаў Кубана-Чарнаморскай вобласці, 24 жніўня 1922 года Чаркеская (Адыгейская) аўтаномная вобласць была перайменавана ў Адыгейскую (Чаркескую) аўтаномную вобласць. У жніўні 1928 года была перайменавана ў Адыгейскую аўтаномную вобласць, 3 ліпеня 1991 года пераўтворана ў Савецкую Сацыялістычную Рэспубліку Адыгея. 23 сакавіка 1992 года прынята сучасная назва.

Дзяржаўныя мовы: адыгейская і руская.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

У складзе рэспублікі 2 гарадскія акругі — Майкоп і Адыгейск, 7 муніцыпальных раёнаў, 5 гарадскіх пасёлкаў, 43 сельскія паселішчы, 225 сельскія населеныя пункты (2006).

Гарадскія акругі:

горад Адыгейск
горад Майкоп

Раёны:

Насельніцтва

Насельніцтва — 442,7 тыс. чалавек (2006). Гарадское насельніцтва — 52,6 % (2006). Шчыльнасць насельніцтва — 56,8 чал/км² (2006).

У рэспубліцы пражываюць прадстаўнікі больш як 80 нацыянальнасцей. Па дадзеных Усерасійскага перапісу насельніцтва 2002 года, нацыянальны склад рэспублікі быў наступным:

Народ	Колькасць, 2002, тыс.^[3]
Рускія	288,3 (64,5 %)
Адыгейцы	108,1 (24,2 %)
Армяне	15,3 (3,4 %)
Украінцы	9,1 (2 %)
Курды	3,6
Татары	3,5
Туркі	3,4
Беларусы	1,9
Цыганы	1,8
Грэкі	1,7
Азербайджанцы	1,4
Немцы	1,2
Чачэнцы	1,1
паказаныя народы з колькасцю больш за 1000 чалавек

Адыгі (чаркесы) пражываюць у асноўным у 44 аўлах, а таксама ў некалькіх іншых буйных населеных пунктах. Найбольш кампактна яны размешчаныя ў Тахтамукайскім, Таўчэскім, Шаўгенаўскім, Кашахабльскім і Чырвонагвардзейскім раёнах. У 1998 з аўтаномнага края Косава і Мятохія (Сербія) рэпатрыявала група чаркесаў (каля 200 асоб), расселеную ў Майкопе і новым аўле Мафехабль (Майкопскі раён). Рэшта насельніцтва ў сельскай мясцовасці пражывае ў станіцах, хутарах, сёлах і пасёлках.

Рускія жывуць па ўсёй тэрыторыі рэспублікі, кампактна — у Гіягінскім і Майкопскім раёнах, вялікая іх колькасць у Чырвонагвардзейскім і Тахтамукайскім раёнах.

Украінцы расселеныя дысперсна па ўсёй Адыгеі. Яны паддаліся моцнай асіміляцыі з рускімі.

Кампактна ў Адыгеі жывуць татары: хутар Кіраў (Шаўгенаўскі раён), хутары Палітаддзел, Атрадны (Кашахабльскі раён), аўл Афіпсып (Тахтамукайскі раён), горад Майкоп.

Армяне жывуць кампактна ў Майкопскім раёне: хутары Пралетарскі, Квяточны, Шаўмян, пасёлак Тульскі, станіца Кужорская, горад Майкоп.

Курды: сёлы Белае, Прэабражэнскае, Садовае, Яленаўскае, Чырвонагвардзейскае, аўл Бжэдугхабль (Чырвонагвардзейскі раён).

Грэкі: хутар Гавердаўскі (гарадская акруга «Майкоп»).

Эканоміка

Адыгея — індустрыяльна-аграрная рэспубліка з добра развітымі галінамі прамысловасці: харчовая прамысловасць, лясная, дрэваапрацоўчая і цэлюлозна-папяровая, машынабудаванне і металаапрацоўка.

Агульная плошча зямельных угоддзяў на канец 1998 года склала 781,4 тыс. гектараў, з іх 244,7 гектараў займаюць ворыўныя землі. Аснову мясцовай вытворчасці складаюць раслінаводства, свінагадоўля, авечкагадоўля, прамысловая птушкагадоўля, племянная конегадоўля.

На тэрыторыі рэспублікі дзейнічаюць мясцовыя авіялініі, развіты аўта- і чыгуначны транспарт. Суднаходства па рацэ Кубань.