Слеана согласка

Начини на творба
	Препречни
	Избувни
	Слеани
	Струјни
	Шушкави
	Гласници
	Носни
	Едноударни
	Приближни
	Течни
	Самогласка
	Полусамогласка
	Странични
	Трепетни
	Механизам
	Белодробни
	Исфрлени
	Уфрлени
	Чрапави
	Алитерација
	Асонанца
	Поврзано: Место на творба
	Оваа страница содржи фонетски информации изразени со МФА, кои може да не се прикажат исправно кај некои прелистувачи. [Помош]
	уреди

Слеана согласка (африката)^[1] е согласка што почнува како избувна (најчесто венечна, како што е [t] или [d]), но испустот ѝ е струен (како [s] или [z], а понекогаш и струјна трепетна согласка) наместо да продолжи непосредно во следната самогласка. Затоа овие согласки се нарекуваат и преградно-теснински.^[2]

Примери

Слеани согласки во македонскиот се ц ([ts]), ѕ ([dz]), ч ([tʃ]) и џ ([dʒ]).^[3] Истите се типични и во други европски јазици како англиското „ch“ и „j“ ([tʃ] и [dʒ], германското и италијанското z [ts] and италијанското z [dz]. Овие гласови се прилично чести и во светските јазици во целина, како и други слеани согласки со слична звучност, како што се оние во полскиот и кинескиот. Меѓутоа, со исклучок на [dʒ], звучните слеани согласки се релативно ретки. На неколку други места на творба, истите воопшто не се присутни во ниеден јазик.

Многу поретки се усненозабните слеани согласки како [p͡f] во германскиот и изи, или венечните слеани согласки како што се [k͡x] во цвана (се пишува kg) или горноалеманските дијалекти на швајцарскиот германски. Во светски рамки, само малку јазици имаат слеани согласки во овие положби, иако ним соодветните избувни согласки [p], [k] се практично сеприсутни. Исто така поретки се венечните слеани согласки каде струјната творба е странична. Таков се гласот [tɬ] застапен во ацтечкиот и тотоначките јазици. Многу Атабаскански јазици (како чипевјанскиот и навахо) имаат низа преднојазични слеани согласки што може да бидат неприздивни, приздивни или исфрлени, покрај другите можности - меѓузабни/забни, венечни, задновенечни, или странични, т.е. [t̪͡θ], [t̪͡θʰ], [t̪͡θʼ], [ts], [tsʰ], [tsʼ], [tʃ], [tʃʰ], [tʃʼ], [tɬ], [tɬʰ] и [tɬʼ].

Список на слеани согласки

Во случај на преднојазична, симболите ‹t, d› се користат за избувниот дел на слеаната согласка, без оглед на местото на творба. На пример, честопати се среќава [t͡ʂ] за гласот [ʈ͡ʂ]. Сврзните црти се изземени од табелите поради читливост. Сите симболи се од Меѓународната фонетска азбука (МФА).

Шушкави слеани согласки

Глас (безвучни)	МФА	Јазици	Глас (звучни)	МФА	Јазици
безвучна венечна слеана согласка	[ts]	македонско и српскохрватско ц/c италијански, германски z унгарски, полски c јапонски つ/ツ [tsu͍] паштунски, кички	звучна венечна слеана согласка	[dz]	македонско ѕ италијанско z унгарско, полско dz јапонско (извесни дијалекти)
безвучна задновенечна слеана согласка	[t̠ʃ]	македонско и српскохрватско ч/č англиски, кичко ch италијанско ci, ce германско tsch унгарско cs шпанско ch	звучна задновенечна слеана согласка	[d̠ʒ]	македонско и српскохрватско џ/dž, англиско j, „меко g“ италијанско gi, ge германско dsch унгарско dzs
безвучна венечно-преднонепчена слеана согласка	[t̠ɕ]	полско ć српскохрватско ћ/ć јапонско ち/チ [tɕi] мандаринско j тајландско จ	звучна венечно-преднонепчена слеана согласка	[d̠ʑ]	полско dź српскохрватско ђ/đ јапонско じ/ジ, ぢ/ヂ [dʑi]
безвучна свиена слеана согласка	[ʈʂ]	полско cz словачко č мандаринско zh	звучна свиена слеана согласка	[ɖʐ]	полско dż словачко dž

Некои северозападни кавкаски јазици како апхаскиот противположно ги разликуваат сите осум.

Кога еден јазик има само една слеана согласка, таа најчесто е шушкава; ова е случај кај извесни арапски дијалекти ([d̠ʒ]), највеќето дијалекти на шпанскиот ([t̠ʃ]) и тајландскиот ([t̠ɕ]).

Нешушкави слеани согласки

Глас (безвучни)	МФА	Јазици	Глас (звучни)	МФА	Јазици
безвучна двоуснена слеана согласка	[pɸ]	Присутна алофонски во таошкиот дијалект на тиванскиот	звучна двоуснена слеана согласка	[bβ]
безбучна двоуснено-усненозабна слеана согласка	[pf]	германски, теге	збучна двоуснено-усненозабна слеана согласка	[bv]
безвучна усненозабна слеана согласка	[p̪f]	шинкунски цонга	звучна усненозабна слеана согласка	[b̪v]	шинкунски цонга
безвучна забна слеана согласка	[t̪θ]	луо, чипевјански, цун, некои варијанти на венецискиот и други северноиталијански дијкалекти	звучна dental слеана согласка	[d̪ð]	чипевјански
безвучна свиена нешушкава слеана согласка	[tɻ̝̊]	мапучки, малгашки	звучна свиена нешушкава слеана согласка	[dɻ̝]	малгашки
безвучна преднонепчена слеана согласка	[cç]	сколтсколапонски, унгарски	звучна преднонепчена слеана согласка	[ɟʝ]	сколтсколапонски, унгарски, извесни шпански дијалекти). Во ниеден јазик не е е во противположба на звучната преднонепчена избувна согласка [ɟ]
безвучна заднонепчена слеана согласка	[kx]	цвана, горноалемански германски	звучна заднонепчена слеана согласка	[ɡɣ]
безвучна ресична слеана согласка	[qχ]	не персе, волофски, батски, кабардински, аварски, цески, клингонски	звучна uvular слеана согласка	[ɢʁ]
безвучна надгласилна слеана согласка	[ʡʜ]	хајда. Во ниеден јазик не е е во противположба на надгласилната избувна согласка [ʡ]

Странични слеани согласки

Глас	МФА	Јазици
безвучна венечна странична слеана согласка	[tɬ]	ацтечки, навахо, цвана, etc.
звучна венечна странична слеана согласка	[dɮ]	гвичински, сандаве. Во ниеден јазик не е е во противположба на звучната венечна странична струјна согласка [ɮ].
безвучна преднонепчена странична слеана согласка	[cʎ̥˔]	исто така [c]; како исфрлена [cʎ̥˔ʼ]/[cʼ] во дахало; како [tʎ̥˔]/[t] во хаѕа.
звучна преднонепчена странична слеана согласка	[ɟʎ˔]
безвучна заднонепчена странична слеана согласка	[kʟ̝̊]	исто така и [k]; како предзаднонепчена во арчинскиот и како исфрлени [kʟ̝̊ʼ]/[kʼ] во зулу, постојат и во лагху.
звучна заднонепчена странична слеана согласка	[ɡʟ̝]	лагху.

Трепетни слеани согласки

Глас	МФА	Јазици
звучна предназализирана трепетна двоуснена слеана согласка	[mbʙ]	келе и авава
безвучна забна двоуснена трепетна слеана согласка	[t̪ʙ̥]	вариски
звучна предназализирана трепетна венечна слеана согласка	[ndr]	фиџиски и авава
безвучна венечна трепетна слеана согласка	[tʳ]	нгкот
звучна венечна трепетна слеана согласка	[dʳ]	нијаски

Поврзано

Наводи

↑ „африката“ — Лексикон на македонскиот јазик
↑ Кепески, Круме (1990). Граматика на македонскиот литературен јазик (X. изд.). Скопје: Просветно Дело. стр. 65.
↑ Граматика на македонскиот јазик, стр. 102, Стојка Бојковска, Просветло Дело, Скопје 2008

Hoijer, Harry; & Opler, Morris E. (1938). Chiricahua and Mescalero Apache texts. The University of Chicago publications in anthropology; Linguistic series. Chicago: University of Chicago Press.
Howell Peter; & Rosen, Stuart. (1983). Production and perception of rise time in the voiceless affricate/fricative distinction. The Journal of the Acoustical Society of America, 73 (3), 976–984.
Johnson, Keith. (2003). Acoustic & auditory phonetics (2nd ed.). Malden, MA: Blackwell Publishing.
Maddieson, Ian. (1984). Patterns of sounds. Cambridge University Press. ISBN 0-521-26536-3
McDonough, Joyce; & Ladefoged, Peter. (1993). Navajo stops. UCLA Working Papers in Phonetics, 84, 151-164.
Mitani, Shigeki; Kitama, Toshihiro; & Sato, Yu. (2006). Voiceless affricate/fricative distinction by frication duration and amplitude rise slope. The Journal of the Acoustical Society of America, 120 (3), 1600-1607.


п р у Табела на белодробни согласки по МФА аудио
По место →	Уснени				Преднојазични								Среднојазични						Заднојазични				Гласилни
↓ По начин	Двоуснени		Уснено-забни		Забни		Венечни		Задно-венеч.		Свиени		Предно-непчени		Заднонепчени		Ресични		Голтнички		Надгласилни		Гласилни
Носни	m̥	m		ɱ		n̪	n̥	n		n̠		ɳ	ɲ̥	ɲ	ŋ̊	ŋ		ɴ
Избувни	p	b	p̪	b̪	t̪	d̪	t	d			ʈ	ɖ	c	ɟ	k	ɡ	q	ɢ			ʡ		ʔ
Струјни	ɸ	β	f	v	θ	ð	s	z	ʃ	ʒ	ʂ	ʐ	ç	ʝ	x	ɣ	χ	ʁ	ħ	ʕ	ʜ	ʢ	h	ɦ
Приближни				ʋ				ɹ				ɻ		j		ɰ
Трепетни		ʙ						r				ɽ͡r						ʀ				я *
Едноударни		ⱱ̟		ⱱ				ɾ				ɽ						ɢ̆				ʡ̯
Стран. струј.							ɬ	ɮ			ɭ˔̊		ʎ̥˔	ʎ˔	ʟ̝̊	ʟ̝
Стран. прибл.								l				ɭ		ʎ		ʟ
Стран. едноуд.								ɺ				ɺ̠		ʎ̯

**Небелодробни согласки**
Чкрапави	ʘ	ǀ	ǃ		ǂ		ǁ
Чкрапави	ʘ̃	ʘ̃ˀ	ʘ͡q		ʘ͡qʼ
Уфрлени	ɓ	ɗ	ʄ	ᶑ	ɠ		ʛ
Исфрлени	pʼ	tʼ	cʼ	ʈʼ	kʼ		qʼ
	fʼ	θʼ	sʼ	ɬʼ	xʼ		χʼ
	tsʼ	tɬʼ	cʎ̝̥ʼ	tʃʼ	ʈʂʼ	kxʼ	kʟ̝̊ʼ