Шумілінскі раён

Шумілінскі раён
Сцяг Герб
Краіна	Беларусь
Уваходзіць у	Віцебская вобласць
Адміністрацыйны цэнтр	Шуміліна
Дата ўтварэння	17 ліпеня 1924, 30 ліпеня 1966
Дата скасавання	25 снежня 1962
Кіраўнік	Віктар Сяргеевіч Гутараў
Афіцыйныя мовы	Родная мова: беларуская 68,02%, руская 31,44% Размаўляюць дома: беларуская 21,16%, руская 78,55%[1]
Насельніцтва (2009)	20 716 чал.[1] (15-е месца)
Шчыльнасць	12,22 чал./км² (15-е месца)
Нацыянальны склад	беларусы — 92,24%, рускія — 6,09%, іншыя — 1,67%[1]
Плошча	1 695,40[2] (13-е месца)
Вышыня над узроўнем мора	126 м[3]
Афіцыйны сайт
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Шумі́лінскі раён (з 17 ліпеня 1924 года па 23 лістапада 1961 года — Сіроцінскі раён) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Віцебскай вобласці Беларусі. Адміністрацыйны цэнтр — гарадскі пасёлак Шуміліна. Размешчаны ў цэнтральнай частцы Віцебскай вобласці, мяжуе з Полацкім, Гарадоцкім, Віцебскім, Бешанковіцкім і Ушацкім раёнамі.

Паверхня раёна пераважна раўнінная. Большая частка раёна знаходзіцца ў межах Полацкай нізіны, усходняя і паўднёва-ўсходняя — у межах Гарадоцкага ўзвышша. Агульны нахіл паверхні з усходу на захад. 85 % тэрыторыі на вышыні 130—150 м. Найвышэйшы пункт 177 м (за 2 км на поўнач ад вёскі Лескавічы), найбольш нізкая адзнака 110 м (урэз Заходняй Дзвіны).

У тэктанічных адносінах раён прымеркаваны да паўночна-ўсходніх схілаў Беларускай антэклізы. Сучасная паверхня складзена з паазерскіх марэнных і азёрна-ледавіковых адкладаў, ніжэй залягаюць утварэнні сожскага, дняпроўскага, месцамі бярэзінскага зледзяненняў. Агульная магутнасць тоўшчы антрапагенавых адкладаў 50—80 м.

Карысныя выкапні: торф, цагляная гліна, жвір, будаўнічы пясок.

У складзе сельгасугоддзяў пераважаюць дзярнова-падзолістыя глебы і дзярнова-падзолістыя забалочаныя глебы. Паводле механічнага складу глебы пераважна сугліністыя і супясчаныя.

Найбольшая рака Заходняя Дзвіна з прытокамі Обаль (з Усысай і Чарнаўкай) і Сечна. Густата натуральнай рачной сеткі 0,45 км/км².

Азёры на тэрыторыі Шумілінскага раёна: Будавесць, Віцір, Гародна, Дабееўскае, Заронаўскае, Княжно́, Круглік, Лезвінка, Лескавічы, Мошня, Разван, Расалай, Сасноўскае, Сосна, Бубальскае, Хвоя і інш.

На тэрыторыі раёна знаходзіцца геалагічны помнік прыроды Вялікі камень. Сярод 99 заказнікаў рэспубліканскага значэння 2 знаходзяцца на тэрыторыі раёна. Гэта ландшафтны заказнік «Казьянскі» і гідралагічны заказнік возера «Сосна», адзін заказнік мясцовага значэння «Варануха».

Лясныя ўчасткі размеркаваны па раёне нераўнамерна, больш у паўночнай і паўночна-заходняй, менш у паўднёва-ўсходняй частцы. У складзе лясоў хвоя, бяроза, елка і інш.

На балоты прыпадае каля 10 % тэрыторыі раёна. Гэта масівы верхавых балот: Обаль-2, Обаль-1, Ямішча і іншых, адзінае нізіннае балота — Дабееўскі Мох.

23 лістапада 1961 года Сіроцінскі раён перайменаваны ў Шумілінскі раён. 25 снежня 1962 года раён скасаваны, Мікалаеўскі сельсавет перададзены Бешанковіцкаму раёну, Дабейскі, Лескавіцкі, Пагарэліцкі, Сіроцінскі сельсаветы, 9 населеных пунктаў Лаўжанскага сельсавета і гарадскі пасёлак Шуміліна — Віцебскаму раёну, 20 населеных пунктаў Казьянскага сельсавета — Гарадоцкаму раёну, Лаўжанскі, Казьянскі, Клётчынскі, Мішневіцкі, Обальскі сельсаветы — Полацкаму раёну.

30 ліпеня 1966 года Шумілінскі раён утвораны зноў, уключаў гарадскі пасёлак Шуміліна і 8 сельсаветаў: Дабейскі, Клётчынскі, Лаўжанскі, Лескавіцкі, Мікалаеўскі, Обальскі, Пагарэлецкі і Сіроцінскі. 2 жніўня 1966 года да раёна далучаны Мішневіцкі сельсавет Гарадоцкага раёна. 12 студзеня 1968 года ўтвораны Казьянскі сельсавет. 30 верасня 1968 года вёска Обаль набыла статус гарадскога пасёлка. 1 лістапада 1968 года скасаваны Обальскі сельсавет, 26 сакавіка 1973 года Лескавіцкі сельсавет перайменаваны ў Светласельскі, Клётчынскі сельсавет — у Лявонаўскі, 19 красавіка 1973 года Пагарэліцкі сельсавет — у Язвінскі. На 1 студзеня 1974 года ў складзе Шумілінскага раёна 2 гарадскія пасёлкі, 9 сельсаветаў, 293 населеныя пункты^[4]. 18 ліпеня 1985 года ў склад раёна з Бешанковіцкага раёна перададзены Каўлякоўскі сельсавет. 20 кастрычніка 1995 года Шумілінскі раён і гарадскі пасёлак Шуміліна аб’яднаны ў адну адміністрацыйную адзінку. 8 лютага 2000 года Обальскі пассавет рэарганізаваны ў Обальскі сельсавет, скасаваны Лявонаўскі сельсавет. 26 верасня 2002 года скасаваны Казьянскі сельсавет^[5], 8 красавіка 2004 года — Язвінскі сельсавет^[6].

Буйнейшыя прадпрыемствы:

• «Вежа», СП
• ДРБУП-204
• «Малако», ААТ
• Обальскі керамічны завод
• Торфапрадпрыемства імя Даўмана
• Шумілінскі льнозавод, ААТ
• Шумілінскі лясгас, ДЛГУ

Сельская гаспадарка раёна спецыялізуецца на малочна-мясной жывёлагадоўлі, вытворчасці зерня і льну.

Сістэма адукацыі Шумілінскага раёна ў 2012 годзе складалася з 9 сярэдніх, 3 базавых, 1 пачатковай, 4 сярэдніх школы-сада, 2 базавых дзіцячых садоў-школ, 3 пачатковых дзіцячых садоў-школ, Шумілінскай раённай гімназіі, у якіх навучалася 2733 навучэнцаў.

Былі адкрыты 8 гімназічных і 3 ліцэйскія класы на базе Обальскай СШ і СШ № 1 г. п. Шуміліна.

Медыцынскае абслугоўванне насельніцтва ў Шумілінскім раёне ажыццяўляе ўстанова аховы здароўя «Шумілінская цэнтральная раённая бальніца».

На тэрыторыі Шумілінскага раёна ўзяты на ўлік 108 помнікаў гісторыі і культуры, у тым ліку 14 помнікаў археалогіі (7 з іх рэспубліканскага значэння), 3 помнікі архітэктуры, 91 помнік гісторыі (22 з іх рэспубліканскага значэння).

• Аляксандр Іванавіч Снараў
• 13 лістапада 2018 — 29 ліпеня 2019 — Алег Пятровіч Быкаў
• з 29 ліпеня 2019 — Віктар Сяргеевіч Гутараў

• Даніла Васілеўскі (1889, в. Новае Сяло — 1963) — беларускі краязнавец, гісторык, літаратуразнавец.
• Іван Антонавіч Віткоўскі — беларускі гісторык.
• Еўфрасіння Савельеўна Зянькова — Герой Савецкага Саюза.
• Аркадзь Іванавіч Лапо — беларускі вучоны-раслінавод.
• Мікалай Аляксеевіч Ласкуноў — Герой Савецкага Саюза.
• Алег Уладзіміравіч Салтук — беларускі паэт, перакладчык.
• Людміла Іванаўна Сіманёнак (нар. 1975, в. Обаль) — беларуская паэтэса.
• Соф’я Тарасаўна Пальвінская — Герой Сацыялістычнай Працы.
• Мікалай Браніслававіч Паўловіч (1897, в. Мазурына)  — ваенна-марскі тэарэтык, контр-адмірал.

• Герой працы

• Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / С. Д. Гриневич и др. — Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Т. 2: (1944―1980 гг.). — Минск: «Беларусь», 1987. — 283 с.
• Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с.
• Аўчыннікава В. П., Смалякоў Г. С. Шумі́лінскі раён // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. — С. 486—487. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17).
• Бурак Ф. Ф., Рудава Г. П., Лявіцкая Р. І., Янюк М. Ф. Шумі́лінскі раён // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — С. 390—392. — 583 с., іл. — 10 000 экз.

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Шумілінскі раён
• Шумілінскі раённы выканаўчы камітэт Архівавана 3 верасня 2019.
• Рэсурс Віцебскай абласной бібліятэкі «Прыдзвінскі край: гісторыя і сучаснасць»
• Спіс населенных пунктаў Шумілінскага раёна па сельсаветах
• Адметныя мясціны Шумілінскага раёна ў фотаздымках на Radzima.org