Аляксандр Васілевіч Гарбатаў
Аляксандр Васілевіч Гарбатаў (1891—1973) — савецкі военачальнік, генерал арміі. Герой Савецкага Саюза (1945). Камандуючы 3-й арміяй (1943—1945). Камандуючы ПДВ (1950—1954). БіяграфіяНарадзіўся 21 сакавіка 1891 года ў вёсцы Пахоціна цяпер Палехскага раёна Іванаўскай вобласці. З сялян. У 1902 годзе скончыў сельскую трохкласную школу. Працаваў у сялянскай гаспадарцы бацькі, на зімовых адыходныз промыслах, на абутковай фабрыцы ў Шуі. На ваеннай службе з кастрычніка 1912 года, служыў у Чарнігаўскім 17-м гусарском палку. Удзельнік Першай сусветнай вайны, ваяваў у Польшчы, у Карпатах, на рацэ Стаход, быў паранены ў баях, за адвагу выраблены ў старэйшыя унтэр-афіцэры і ўзнагароджаны Георгіеўскімі крыжамі і медалямі. Грамадзянская вайна і міжваенны перыядУ РСЧА ўступіў добраахвотнікам у жніўні 1919 года. У Грамадзянскую вайну — чырвонаармеец, камандзір кавалерыйскага ўзвода, эскадрону, з красавіка 1920 года — 58-га кавалерыйскага палка, са жніўня таго ж года — Асобнай Башкірскай кавалерыйскай брыгады. Ваяваў супраць войскаў генерала А. І. Дзянікіна, на савецка-польскай вайне, у канцы 1920 года — супраць войскаў С. В. Пятлюры. Член ВКП(б) з 1919 года. Пасля заканчэння Грамадзянскай вайны, з 1921 года — камандзір 7-га Чарнігаўскага Чырвонае казацтва кавалерыйскага палка на Украіне, з 1928 года — камандзір кавалерыйскай брыгады ў 3-й кавалерыйскай дывізіі, з 11 студзеня 1933 года — камандзір 4-й Туркестанскай горна-кавалерыйскай дывізіі ў Туркменскай ССР. Скончыў камандныя кавалерыйскія курсы (1926), курсы ўдасканалення вышэйшага камсаставу ў Маскве (1930). 26 лістапада 1935 года прысвоена званне камбрыга[1]. З мая 1936 года — камандзір 2-й кавалерыйскай дывізіі на Украіне. Арышт і КалымаУ верасні 1937 года ў ходзе масавых рэпрэсій у РСЧА А. В. Гарбатаў быў зняты з пасады «за сувязь з ворагамі народа», накіраваны ў распараджэнне Упраўлення па камандным і начальным складзе РСЧА і выключаны з ВКП(б). У сакавіку 1938 года быў адноўлены ў партыі і прызначаны намеснікам камандзіра 6-га кавалерыйскага корпуса, але ў кастрычніку 1938 года звольнены ў запас і арыштаваны. Падвяргаўся катаванням следчых НКУС, але вінаватым сябе не прызнаў. У сваіх успамінах Аляксандр Васільевіч пісаў[2]:
Быў асуджаны 8 мая 1939 года па артыкуле 58 КК РСФСР («контррэвалюцыйныя злачынствы») на 15 гадоў пазбаўлення волі і 5 гадоў паразы ў правах. Пакаранне адбываў у лагеры на Калыме, захварэў цынгой. Вызвалены пасля перагляду справы 5 сакавіка 1941 года. Пасля аднаўлення ў арміі і лячэння ў санаторыях у красавіку таго ж года атрымаў прызначэнне на пасаду намесніка камандзіра 25-га стралковага корпуса на Украіну. Вялікая Айчынная вайнаУ пачатковы перыяд вайны корпус быў перакінуты ў склад 19-й арміі на Заходні фронт і ў пачатку ліпеня 1941 года ўступіў у бой у Віцебскай бітве. Быўшы адрэзаным ад корпуса, перападпарадкаваў сабе бязладна адыходныя войскі, змог арганізаваць абарону і чатыры дні ўтрымліваў Ярцава. 22 ліпеня быў паранены і адпраўлены ў Маскву на лячэнне. Пасля лячэння быў залічаны слухачом Курсаў для вышэйшага камсаставу, але да вучобы не прыступіў і па ўласнай просьбе быў адпраўлены на фронт. 1 кастрычніка 1941 года ў Харкаве быў прызначаны камандзірам 226-й стралковай дывізіі на Паўднёва-Заходні фронт. Вызначыўся ў ходзе абарончых баёў пад Харкавам, а затым у зімовых наступальных баях, дзе неаднаразова рабіў дзёрзкія рэйды па тылах праціўніка з разгромам яго гарнізонаў. 25 снежня 1941 года было прысвоена званне генерал-маёр (да гэтага часу так і заставаўся ў званні камбрыга). Узнагароджаны ордэнам Чырвонага Сцяга. З чэрвеня 1942 года — інспектар кавалерыі Паўднёва-Заходняга фронту, са жніўня — у той жа пасадзе на Сталінградскім фронце. З кастрычніка — намеснік камандуючага 24-й арміяй на Сталінградскім і Данскіх франтах, удзельнік Сталінградскай бітвы. З красавіка 1943 года — камандзір 20-га гвардзейскага стралковага корпуса 4-й гвардзейскай арміі ў рэзерве Стаўкі ВГК. Генерал-лейтэнант (28.04.1943). З чэрвеня 1943 года і да канца вайны — камандуючы 3-й арміяй. Генерал-палкоўнік (29.06.1944). Па-геройску і ўмела дзейнічаў у Арлоўскай, Бранскай, Чарнігаўска-Прыпяцкай, Беларускай, Усходне-Прускай, Берлінскай аперацыях. За умелае кіраўніцтва 3-й арміяй пры прарыве абароны праціўніка ва Усходняй Прусіі 10 красавіка 1945 года ўдастоены звання Героя Савецкага Саюза. За час вайны Гарбатаў быў 16 разоў згаданы ў падзячных ў загадах Вярхоўнага Галоўнакамандуючага[3]. Пасляваенны часУ чэрвені 1945 года пасля гібелі генерал-палкоўніка М. Э. Берзарына прызначаны на пасаду каменданта Берліна, таксама змяніў яго на пасадзе камандуючага 5-й ударнай арміяй на тэрыторыі Германіі[4]. У лістападзе 1945 года прызначаны начальнікам СВАГ у Мекленбургу і Заходняй Памераніі. З лістапада 1946 года камандаваў іншымі агульнавайсковымі арміямі. З сакавіка 1950 года — камандуючы Асобнай гвардзейскай паветрана-дэсантнай арміяй. У 1954—1958 гадах камандуючы войскамі Прыбалтыйскай ваеннай акругі. Генерал арміі (08.08.1955). З 1958 года — у Групе генеральных інспектараў МА СССР. У 1952—1961 гадах кандыдат у члены ЦК КПСС, дэпутат Вярхоўнага Савета СССР. Ганаровы грамадзянін Арла, Гомеля. Аўтар кнігі мемуараў «Гады і войны», у якіх адным з першых у СССР у 1960-х гадах падрабязна распавёў пра рэпрэсіі 1930-х гадоў. Аляксандр Васілевіч Гарбатаў памёр 7 снежня 1973 года. Пахаваны ў Маскве на Новадзявочых могілках. Водгукі таварышаў па службеМаршал Савецкага Саюза К. К. Ракасоўскі[5]:
Маршал Савецкага Саюза А. М. Васілеўскі[6]:
Маршал Савецкага Саюза Г. К. Жукаў[7]:
. Наконт рэзкасці і прамалінейнасці А. В. Гарбатава маецца легенда. У снежні 1941 года свайму непасрэднаму камандзіру Кірылу Маскаленку ён заявіў, што па-дурному кідаць нашы палкі ў лабавую атаку на немцаў, калі для гэтага няма аб’ектыўнай неабходнасці. На лаянку адказаў жорстка, заявіўшы, што не дазволіць сябе абражаць. Калі Сталіну даклалі аб гэтым інцыдэнце, той усміхнуўся і сказаў: «Гарбатага толькі магіла выправіць»[8][9]. Сям’яБацька — Васіль Аляксеевіч Гарбатаў (1855—1935). Маці — Ксенія Акакіеўна Гарбатава (памерла ў 1938 годзе). У сям’і было 5 сясцёр — Таццяна, Ганна, Марыя, Клаўдзія, Еўдакія (самая малодшая); 5 братоў — Мікалай, Іван, Аляксандр, Георгій, Міхаіл. Быў двойчы жанаты. Шлюб з першай жонкай быў кароткачасовы. Другая жонка — Ніна Аляксандраўна Весялова. Пазнаёміліся яны ў верасні 1933, ажаніліся ў студзені 1934 года. Узнагароды
Памяць
У мастацтвеУ 1992 годзе пра А. В. Горбатава быў зняты мастацкі фільм «Генерал» (яго ролю выканаў савецкі і беларускі акцёр тэатра і кіно, кінарэжысёр, Заслужаны артыст Беларускай ССР (1982), Народны артыст Беларусі (1996). Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР (1985) і Дзяржаўнай прэміі РФ (1993) Уладзімір Гасцюхін). Зноскі
Літаратура
СпасылкіАляксандр Васілевіч Гарбатаў на сайце «Героі краіны»
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Portal di Ensiklopedia Dunia
