Універсітэты Польшчы

Універсітэт у Польшчы (польск.: Uniwersytet w Polsce) — вышэйшая навучальная ўстанова са статусам універсітэта, якая дзейнічае на аснове закона Рэспублікі Польшча ад 20 ліпеня 2018 года аб вышэйшай адукацыі і навуцы. Гэты закон ппрымяняецца як да дзяржаўных, так і да прыватных вышэйшых навучальных устаноў, а таксама да Люблінскага каталіцкага ўніверсітэта Яна Паўла ІІ і Універсітэта кардынала Стэфана Вышынскага ў Варшаве, і не прымяняецца да семінарый і іншых рэлігійных навучальных устаноў. Пры гэтым Папскі ўніверсітэт Яна Паўла II у Кракаве мае спецыяльны статус, вызначаны Канкардатам са Святым Прастолам.

Некаторыя польскія вышэйшыя навучальныя ўстановы, якія адпавядаюць нарматыўным патрабаванням, прадугледжаным для ўніверсітэтаў, адззначаюць гэта ў сваіх статутах, але традыцыйна не выкарыстоўваюць слова "універсітэт" у сваёй афіцыйнай назве на польскай мове. Хаця на іншых мовах (напрыклад, англійскай) слова "універсітэт" у назве можа і прысутнічаць для ўдакладнення статуса вышэйшай навучальнай установы.

Акрамя ўласна ўніверсітэтаў у Польшчы таксама функцыянуюць шматлікія дзяржаўныя і прыватныя вышэйшыя навучальныя ўстановы, якія, аднак, не маюць гэтага статусу і, адпаведна, поўных акадэмічных правоў універсітэта: акадэміі, галоўныя і вышэйшыя школы і інш. Іх не варта блытаць з уласна ўніверсітэтамі ў разуменні польскага заканадаўства, нават нягледзячы на іх высокі аўтарытэт, навуковыя дасягненні, значную колькасць студэнтаў і супрацоўнікаў, салідны ўзрост і інш.

Хоць пачатак універсітэцкай адукацыі ў Польшчы прыпадае на XIV стагоддзе, ужо з XIII стагоддзяў усё больш палякаў прымалі замежныя вучэльні. У перыяд панавання Уладзіслава І Лакетка на дзяржаўнай службе знаходзіліся 41 чалавек з вышэйшай адукацыяй. На службе ў караля Казіміра III Вялікага было 56 чалавек з універсітэцкай адукацыяй, а Людовік Венгерскі меў такіх 12 чалавек. Усяго ў XIV стагоддзі польскай дзяржаве служылі 84 паіменна вядомыя чалавека, якія мелі вышэйшую адукацыю.

Намаганні па стварэнні ў Польшчы ўніверсітэта распачаў кароль Казімір III Вялікі, які звярнуўся з гэтай нагоды да папы Урбана V. У красавіку 1363 года пантыфік станоўча адказаў на каралеўскую просьбу. 12 мая 1364 года каралеўская канцылярыя выдала ўстаноўчы дакумент для універсітэта. У той жа дзень адпаведны дакумент таксама выдалі гарадскія ўлады Кракава. 1 верасня 1364 года Урбан V заснаваў Кракаўскі універсітэт і надаў яму тыя ж прывілеі і паўнамоцтвы, якімі валодалі іншыя еўрапейскія універсітэцкія супольнасці. Хоць дакладна невядома, калі ўніверсітэт пачаў функцыянаваць, мяркуецца, што гэта адбылося яшчэ пры жыцці заснавальніка, гэта значыць да 1370 года. Першыя заняткі, верагодна, праводзіліся ў дамах прафесараў, якія жылі на Вавельскім узгорку. Пасля смерці Казіміра III Вялікага універсітэт перастаў працаваць. Функцыянаванне аднавілася ў 1390 годзе дзякуючы намаганням караля Уладзіслава II Ягайла. З-за ролі, якую кароль і каралева Ядвіга адыгралі ў аднаўленні універсітэта, у XIX стагоддзі універсітэту была дадзена назва Ягелонскага.

У 1661 годзе кароль Ян II Казімір заснаваў у Львове езуіцкую акадэмію на базе калегіума. У 1758 годзе кароль Аўгуст ІІІ ператварыў вучэльню на Львоўскую акадэмію. У 1784 годзе аўстрыйскі імператар Іосіф II Габсбург заснаваў у Львове свецкі універсітэт (Юзэфінскі універсітэт), які ў пачатку XIX стагоддзя быў ператвораны ў ліцэй. У 1817 годзе імператар Франц ІІ зноў заснаваў у Львове ўніверсітэт (Францысканскі універсітэт), у якім выкладалі на нямецкай мове. Пасля 1871 года, калі імператар Франц Іосіф І адмяніў моўныя абмежаванні, усё больш лекцый праводзілася на польскай мове. У XIX стагоддзі ў валаданнях Расійскай імперыі існаваў Каралеўскі Варшаўскі ўніверсітэт (з 1816 года да Лістападаўскага паўстання). У 1870-1915 гадах функцыянаваў Імператарскі Варшаўскі універсітэт з выкладаннем на рускай мове. Палякі складалі ад 60 % да 70 % яго слухачоў. Пасля арганізаванага ў 1905 годзе байкоту рускіх ВНУ большасць з іх з'ехала ў іншыя ўніверсітэты.

У міжваенны перыяд у Польшчы функцыянавала пяць дзяржаўных універсітэтаў: Ягелонскі універсітэт, Універсітэт Стэфана Баторыя ў Вільні, Універсітэт Яна Казіміра ў Львове, Варшаўскі ўніверсітэт (створаны ў 1915 годзе, з 1930-х гадоў - Універсітэт імя Юзэфа Пілсудскага) і Пазнанскі ўніверсітэт (заснаваны ў 1919 годзе). З 1918 года дзейнічала таксама недзржаўная каталіцкая вучэльня - Люблінскі ўніверсітэт, які у 1928 годзе стаў называцца каталіцкім. Дзейнасць вышэйшых навучальных устаноў рэгулявалася законам ад 13 ліпеня 1920 года аб акадэмічных школах, які гарантавалі ім вялікую аўтаномію. У міжваенны перыяд найбольш папулярнымі напрамкамі навучання былі філасофія, правазнаўства і палітычныя навукі. Падчас Другой сусветнай вайны дзейнасць польскіх універсітэтаў была прыпыненая. У Варшаве ў 1940 годзе быў створаны тайны Універсітэт заходніх зямель, штат якога складалі навукоўцы закрытага Познаньскага ўніверсітэта. З восені 1943 года ён меў філіялы ў Чэнстахове і Кельцах. Пасля заканчэння вайны ў 1945/1946 навучальным годзе найбуйнейшым польскім універсітэтам па колькасці студэнтаў стаў Ягелонскі універсітэт, які навучаў 8288 чалавек. Самым маленькім універсітэтам у гэтым сэнсе быў Люблінскі каталіцкі ўніверсітэт, у якім навучалася 1159 студэнтаў. У пасляваенны час у Польскай Народнай Рэспубліцы было створана яшчэ 7 новых універсітэтаў.

У Польшчы сёння дзейнічаюць больш 40 універсітэтаў, сярод якіх:

• 18 так званых класічных універсітэтаў, падначаленых міністэрству навукі і вышэйшай адукацыі;
• 2 універсітэты, якія класіфікуюцца як мастацкія ўніверсітэты, падначаленыя міністэрству культуры і нацыянальнай спадчыны;
• 4 універсітэты, якія класіфікуюцца як эканамічныя ўніверсітэты, падначаленыя міністэрству навукі і вышэйшай адукацыі;
• 9 медыцынскіх універсітэтаў, падначаленых міністэрству аховы здароўя;
• 3 універсітэты, якія класіфікуюцца як педагагічныя ўніверсітэты, падначаленыя міністэрству навукі і вышэйшай адукацыі;
• 5 універсітэтаў, якія класіфікуюцца як сельскагаспадарчыя ўніверсітэты, падначаленыя міністэрству навукі і вышэйшай адукацыі і інш.

Функцыянуе таксама два недзяржаўныя універсітэты: Люблінскі каталіцкі ўніверсітэт Яна Паўла II і SWPS Сацыяльна-гуманітарны ўніверсітэт у Варшаве. Папскі ўніверсітэт Яна Паўла II у Кракаве мае спецыяльны статус.

№	Назва	Размяшчэнне	Колькасць студэнтаў, чал.	Год набыцця статуса ўніверсітэта	Выгляд
1	Ягелонскі ўніверсітэт	Кракаў	&&&&&&&&&&042400.&&&&&042 400	01364 1364
2	Варшаўскі ўніверсітэт	Варшава	&&&&&&&&&&045000.&&&&&045 000	01915 1915
3	Універсітэт імя Адама Міцкевіча	Познань	&&&&&&&&&&039000.&&&&&039 000	01919 1919
4	Універсітэт Марыі Складоўскай-Кюры	Люблін	&&&&&&&&&&022000.&&&&&022 000	01944 1944
5	Лодзінскі ўніверсітэт	Лодзь	&&&&&&&&&&035000.&&&&&035 000	01945 1945
6	Універсітэт Мікалая Каперніка	Торунь	&&&&&&&&&&027000.&&&&&027 000	01945 1945
7	Уроцлаўскі ўніверсітэт	Уроцлаў	&&&&&&&&&&026000.&&&&&026 000	01945 1945
8	Сілезскі ўніверсітэт	Катавіцы	&&&&&&&&&&026000.&&&&&026 000	01968 1968
9	Гданьскі ўніверсітэт	Гданьск	&&&&&&&&&&027000.&&&&&027 000	01970 1970
10	Шчэцінскі ўніверсітэт	Шчэцін	&&&&&&&&&&017000.&&&&&017 000	01984 1984
11	Апольскі ўніверсітэт	Аполе	&&&&&&&&&&011000.&&&&&011 000	01994 1994
12	Беластоцкі ўніверсітэт	Беласток	&&&&&&&&&&013000.&&&&&013 000	01997 1997
13	Вармінска-Мазурскі ўніверсітэт	Ольштын	&&&&&&&&&&026000.&&&&&026 000	01999 1999
14	Універсітэт кардынала Стэфана Вышынскага	Варшава	&&&&&&&&&&016000.&&&&&016 000	01999 1999
15	Жэшоўскі ўніверсітэт	Жэшаў	&&&&&&&&&&018000.&&&&&018 000	02001 2001
16	Зялёнагурскі ўніверсітэт	Зялёна Гура	&&&&&&&&&&013000.&&&&&013 000	02001 2001
17	Універсітэт Казіміра Вялікага	Быдгашч	&&&&&&&&&&010000.&&&&&010 000	02005 2005
18	Універсітэт Яна Каханоўскага	Кельцы	&&&&&&&&&&013000.&&&&&013 000	02011 2011

№	Назва	Размяшчэнне	Колькасць студэнтаў, чал.	Год набыцця статуса ўніверсітэта	Выгляд
1	Люблінскі каталіцкі ўніверсітэт Яна Паўла II	Люблін	&&&&&&&&&&013000.&&&&&013 000	01918 1918
2	SWPS Сацыяльна-гуманітарны ўніверсітэт	Варшава	&&&&&&&&&&017000.&&&&&017 000	02015 2015

№	Назва	Размяшчэнне	Колькасць студэнтаў, чал.	Год набыцця статуса ўніверсітэта	Выгляд
1	Музычны ўніверсітэт імя Фрыдэрыка Шапена	Варшава	&&&&&&&&&&&01000.&&&&&01 000	02008 2008
2	Познаньскі ўніверсітэт мастацтваў	Познань	&&&&&&&&&&&01500.&&&&&01 500	02010 2010

№	Назва	Размяшчэнне	Колькасць студэнтаў, чал.	Год набыцця статуса ўніверсітэта	Выгляд
1	Педагагічны ўніверсітэт імя Адукацыйнай камісіі	Кракаў	&&&&&&&&&&015000.&&&&&015 000	02008 2008
2	Прыродазнаўча-гуманітарны ўніверсітэт	Седльцы	&&&&&&&&&&&07000.&&&&&07 000	02010 2010
3	Гуманітарна-прыродазнаўчы ўніверсітэт імя Яна Длугаша	Чэнстахова	&&&&&&&&&&&06000.&&&&&06 000	02018 2018

№	Назва	Размяшчэнне	Колькасць студэнтаў, чал.	Год набыцця статуса ўніверсітэта	Выгляд
1	Лодзінскі медыцынскі ўніверсітэт	Лодзь	&&&&&&&&&&&08000.&&&&&08 000	02002 2002
2	Медыцынскі ўніверсітэт імя Караля Марцінкоўскага	Познань	&&&&&&&&&&&07000.&&&&&07 000	02007 2007
3	Сілезскі медыцынскі ўніверсітэт	Катавіцы	&&&&&&&&&&&09000.&&&&&09 000	02007 2007
4	Варшаўскі медыцынскі ўніверсітэт	Варшава	&&&&&&&&&&&09000.&&&&&09 000	02008 2008
5	Люблінскі медыцынскі ўніверсітэт	Люблін	&&&&&&&&&&&07000.&&&&&07 000	02008 2008
6	Беластоцкі медыцынскі ўніверсітэт	Беласток	&&&&&&&&&&&04000.&&&&&04 000	02008 2008
7	Гданьскі медыцынскі ўніверсітэт	Гданьск	&&&&&&&&&&&05000.&&&&&05 000	02009 2009
8	Паморскі медыцынскі ўніверсітэт	Шчэцін	&&&&&&&&&&&04000.&&&&&04 000	02010 2010
9	Медыцынскі ўніверсітэт імя Сілезскіх Пястаў	Уроцлаў	&&&&&&&&&&&06000.&&&&&06 000	02012 2012

№	Назва	Размяшчэнне	Колькасць студэнтаў, чал.	Год набыцця статуса ўніверсітэта	Выгляд
1	Кракаўскі эканамічны ўніверсітэт	Кракаў	&&&&&&&&&&021000.&&&&&021 000	02007 2007
2	Уроцлаўскі эканамічны ўніверсітэт	Уроцлаў	&&&&&&&&&&013000.&&&&&013 000	02008 2008
3	Познаньскі эканамічны ўніверсітэт	Познань	&&&&&&&&&&010000.&&&&&010 000	02008 2008
4	Катавіцкі эканамічны ўніверсітэт	Катавіцы	&&&&&&&&&&011000.&&&&&011 000	02010 2010

№	Назва	Размяшчэнне	Колькасць студэнтаў, чал.	Год набыцця статуса ўніверсітэта	Выгляд
1	Уроцлаўскі прыродазнаўчы ўніверсітэт	Уроцлаў	&&&&&&&&&&011000.&&&&&011 000	02006 2006
2	Тэхналагічна-прыродазнаўчы ўніверсітэт імя Яна і Анджэя Снядэцкіх	Быдгашч	&&&&&&&&&&&09000.&&&&&09 000	02006 2006
3	Познаньскі прыродазнаўчы ўніверсітэт	Познань	&&&&&&&&&&011000.&&&&&011 000	02008 2008
4	Сельскагаспадарчы ўніверсітэт імя Гуга Калантая	Кракаў	&&&&&&&&&&011000.&&&&&011 000	02008 2008
5	Люблінскі прыродазнаўчы ўніверсітэт	Люблін	&&&&&&&&&&&09000.&&&&&09 000	02008 2008

№	Назва	Размяшчэнне	Колькасць студэнтаў, чал.	Год набыцця статуса ўніверсітэта	Выгляд
1	Гданьскі політэхнічны ўніверсітэт	Гданьск	&&&&&&&&&&015000.&&&&&015 000	01904 1904
2	Варшаўскі політэхнічны ўніверсітэт	Варшава	&&&&&&&&&&030000.&&&&&030 000	01915 1915
3	Горна-металургічная акадэмія імя Станіслава Сташыца	Кракаў	&&&&&&&&&&034000.&&&&&034 000	01919 1919
4	Познаньскі політэхнічны ўніверсітэт	Познань	&&&&&&&&&&020000.&&&&&020 000	01919 1919
5	Уроцлаўскі політэхнічны ўніверсітэт	Уроцлаў	&&&&&&&&&&027000.&&&&&027 000	01945 1945
6	Сілезскі політэхнічны ўніверсітэт	Глівіцы	&&&&&&&&&&020000.&&&&&020 000	01945 1945
7	Лодзьскі політэхнічны ўніверсітэт	Лодзь	&&&&&&&&&&018000.&&&&&018 000	01945 1945
8	Кракаўскі політэхнічны ўніверсітэт імя Тадэвуша Касцюшкі	Кракаў	&&&&&&&&&&014000.&&&&&014 000	01954 1954
9	Чэнстахоўскі політэхнічны ўніверсітэт	Чэнстахова	&&&&&&&&&&&07000.&&&&&07 000	01955 1955
10	Жэшоўскі політэхнічны ўніверсітэт імя Ігнація Лукасевіча	Жэшаў	&&&&&&&&&&013000.&&&&&013 000	01974 1974
11	Беластоцкі політэхнічны ўніверсітэт	Беласток	&&&&&&&&&&&08000.&&&&&08 000	01974 1974
12	Свентакшыскі політэхнічны ўніверсітэт	Кельцы	&&&&&&&&&&&07000.&&&&&07 000	01974 1974
13	Люблінскі політэхнічны ўніверсітэт	Люблін	&&&&&&&&&&&09000.&&&&&09 000	01977 1977
14	Апольскі політэхнічны ўніверсітэт	Аполе	&&&&&&&&&&&06000.&&&&&06 000	01996 1996
15	Кашалінскі політэхнічны ўніверсітэт	Кашалін	&&&&&&&&&&&04000.&&&&&04 000	01996 1996
16	Бельска-Бяльская тэхнічна-гуманітарная акадэмія	Бельска-Бяла	&&&&&&&&&&&07000.&&&&&07 000	02001 2001
17	Заходнепаморскі тэхналагічны ўніверсітэт	Шчэцін	&&&&&&&&&&012000.&&&&&012 000	02009 2009
18	Тэхналагічна-гуманітарны ўніверсітэт імя Казіміра Пуласкага	Радам	&&&&&&&&&&&07000.&&&&&07 000	02012 2012
19	Марскі ўніверсітэт	Гдыня	&&&&&&&&&&&04000.&&&&&04 000	02018 2018

№	Назва	Размяшчэнне	Колькасць студэнтаў, чал.	Год набыцця статуса ўніверсітэта	Выгляд
1	Папскі ўніверсітэт Яна Паўла II	Кракаў	&&&&&&&&&&&03000.&&&&&03 000	02009 2009

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Універсітэты Польшчы