Народни носии од Горни Села

Народните носии од Горните битолски села или само Горни села биле носени во селата јужно од Битола^[1], како и во некои села кои денеска се наоѓаат во Грција (Негочани, Клештино, Битуша, Клабучишта, Раково, Опсирина, К’басница, Кладороби, Св. Петка, Буф, Арменско и Псодери).^[2][3] Народната носија е означена како горноселски руфет има свои посебни одлики.^[1]

Облеките од постарата женска носија што била во употреба до крајот на XIX век и почетокот на XX век, биле богато украсени со извезени, вткаени и аплицирани мотиви во светлоцрвена ал боја, по што и целокупната носија се означувала како алска. Кошулата со богати, густо извезени мотиви на ракавите и долу по полите, клашнената облека шајак, со светлоцрвени украси, ткаената скутина прегач, вкусно орнаментираните алови чорапи ја оформуваат носијата од овој предел.

Носија околу планината Баба

Жители од Буково во носии од горните битолски села, почеток на XX век

Семејство во носии од с. Цапари, Ѓаваткол

Зимската облека е ресулка, изработена од црвена клашна, украсена со црвени гајтани и рески од внатрешната страна. Невестинството се одбележувало со декоративната клашнена облека згорнца, ткаените крпи, шамиите, со нанизи од пари и метални украси.

Големата бела квадратна марама наречена даркма, со извезен украс гуган во едното ќоше, е покривка за глава. Жалоста жените од овие села ја искажуваат со носење даркма, која како траурен белег има извезен бел гуган со бели поткити.

Носењето на алскиот руфет (облеки декорирани со изразито црвена боја) во овие села, бил карактеристичен до крајот на 19-ти век. Невестите од овој период најпрво облекувале алска кошула под која се редело кадифено грло. Горна облека бил алскиот шаак, а на половината имало појас од брсјачки тип. Над појасот невестата ставала скутина - алска фута врз која се препашувал колан со пафти, под кои се редело скопец. Над пафтите имало ткаена крпа. Белата даркма на главата имала алски гуган и алска киска.^[4]

Но од почетокот на 20-ти век, особено од предилинденскиот период и потоа, оваа алска носија се заменува со облеки во кои преовладува црната боја, како во извезените и вткаените украси така и во материјалот од кои се изработени горните облеки. Црни облеки, како и кошули украсени со црн вез, веројатно прво се јавиле во селото Буково, зошто под името буковски се означуваат и во соседните региони, во кои се прошириле и биле носени - Леринско Поле, Прилепско Поле, Горна Преспа, Долна Преспа.^[1]

Машкиот рувет од Цапарско Поле и Горните Битолски Села се состои од бела волнена ванела со широко-отворени ракави и затилок, над која се носела бела платнена кошула, која исто така била кроена со широки ракави. Таа имала итн. „плиси“ диплени од половината надолу и кошулата била везена на „затилокот“ и на градниот дел. Припиени на телото се носеле белите платнени гашти. Со нив се носеле вид бели шајачки ногавици „тузлуци“ долги од глушдовите до седлото, а над нив се носеле бели или црни пртеници од шајак, долги од глуждовите до колената.

Околу половината се носело волнен црвен или црн појас, широк 10 см и долг неколку метри, а над кошулата се носело џамадан од црн или бел шајак, опточен со црни гајтани по рабовите и кој се закопчувал напред со „скопци“. Над се се носело тн. „Ќурдија“ (името во Цапарско поле) или „Ресачка“ (името во Горните села) која била од црн валан шајак, долга до под колената и украсена по рабовите со алови или црни гајтани, а старите мажи често носеле антерија која наликувала на ќурдијата/ресачката, а била опточена само со црни гајтани. За време на зимата се носело кожув со ракави до лактите и долг до колената, носен од постарите мажи.

На нозете носеле или шалвари (со тесни ногавици) или бечви (со широки ногавици), двете направени од шајак во темни бои кои се врзувале за половината со ленена врвца или врвца од шајак. Сточарите носеле црна волнена гуна која била долга до под колена и постоеле два вида: една со ракави, а друга без. Исто така носеле орнаментирани волнени чорапи, над кои носеле опинци од свинска кожа, а на главата носеле фесови со „пискули“ до 1912, а од таа год. се носело кожни капи со „цулувка“ на горниот дел.^[5][6]

• 
  Семејство во носии од с. Граешница, Горни Села (1918)
• 
  Мажи од Брусник од периодот пред 1912 (со фесови)
• 
  Семејство во носија од Брусник (каде мажот носејки крзнена капа е од периодот по 1912)
• 
  Жени и дете во носии од с. Драгош
• 
  Жена во носија од Буково
• 
  Девојки во носија од с. Цапари, Ѓаваткол
• 
  Селани на оро во носии од с. Олевени
• 
  Семејство во носии од село Кладороби, Горни Села

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2} Томовски, Крум (1996). Етнологија на Македонците. Скопје: МАНУ. стр. 151. ISBN 9989-649-25-1.
2. ↑ „Етнокореолошки карактеристики на Македонските Ора (стр. 56)“.
3. ↑ Танчевски, Кирил (1968). Македонската народна носија во јужните, западните и северозападните потпланински битолски села. Битола: Македонското Научно Друштво - Битола. стр. 21.
4. ↑ Јаневски, Владимир (2024). Македонски народни носии. Скопје: Здружение на етнокореолози на Македонија. стр. 123. ISBN 978-608-65803-2-2.
5. ↑ Здравев, Ѓорѓи (1996). Македонски Народни Носии I. Скопје: Матица Македонска. стр. 122 до 123. ISBN 9989-48-009-5.
6. ↑ Танчевски, Кирил (1968). Македонската народна носија во јужните, западните и северозападните потпланински битолски села. Битола: Македонското Научно Друштво - Битола. стр. 37 до 38.

• Изложба на слики на браќата Манаки од селата Цапари, Дихово и од Буф

п р у Македонски народни носии Мијачко-дебарски носии Мала и Долна Река • Мавровско Поле и Горна Река • Дебарско Поле • Голо Брдо • Дебарски Дримкол Брсјачки носии Мариово • Малесија • Струшки Дримкол • Охридско Поле и Дебрца • Прилепско-Битолско Поле • Кичевија, Порече и Железник (Демир Хисар) • Горна Преспа • Горни битолски села • Средновардарски носии Овче Поле • Радовишко и Струмичко Поле • Бабуна (Азот, Клепа) • Тиквеш Јужномакедонски носии Бојмија • Воденско • Леринско Поле • Леринска Река • Кајларско • Костурско • Мегленско • Пазарско • Долна Преспа • Солунско Поле Струмско-местански носии Разлошко • Банско • Драма • Серско • Петричко, Светиврачко и Мелничко Поле • Мрваци Шопски носии Славиште (источен дел) • Горноџумајско Поле • Дурачка Река • Пијанец • Радовишки Шоплук • Малешево Горновардарски носии Кумановско • Скопска Котлина (Скопска Блатија и Скопска Црна Гора) • Полог (Горни Полог, Долни Полог, села под Сува Гора) •