А. С. Пушкін. Аўтапартрэт. 1820-я гадыПартрэт А. С. Пушкіна і цытата з яго верша «Да Н. Я. Плюсковай» (1818): «І непадкупны голас мой быў рэха рускага народа» на паштовай марцы СССР 1987 года да 150-годдзя з дня смерці паэта (ЦФА (ІТЦ «Марка») № 5840)
У творчай спадчыне Пушкіна вершы займаюць значнае месца. На пачатку літаратурнай дзейнасці яго натхнялі творы французскіх паэтаў XVII—XVIII стагоддзяў, з якімі ён пазнаёміўся, чытаючы кнігі з бібліятэкі бацькі. У той час яго ўлюбёнымі аўтарамі былі Вальтэр і Эварыст Парні. Пазней настаўнікамі юнага паэта сталі Бацюшкаў, які лічыўся майстрам «лёгкай паэзіі», і кіраўнік рускага рамантызмуЖукоўскі. У пушкінскай лірыцы перыяду 1813—1815 гадоў пануе тэма хуткацечнасці жыцця, якая дыктуе прагу асалоды радасцямі быцця. У 1815 годзе Пушкін апублікаваў верш, звернуты да Бацюшкава, дзе заклікаў таго, які адышоў ад паэзіі, зноў вярнуцца да творчасці. Бацюшкаў, даведаўшыся, што аўтар ліцэіст, адмыслова прыехаў у Царскае Сяло, каб пазнаёміцца з ім. Ён раіў юнаму паэту не захапляцца празмерна лёгкай (анакрэантычнай) паэзіяй, а заняцца сур'ёзнейшымі тэмамі, у тым ліку ваеннай[1]. З 1816 года Пушкін звяртаецца да жанру элегіі і распрацоўвае характэрныя для яго матывы: нераздзеленага кахання, сыходу маладосці, згасання душы. Нягледзячы на пераймальнасць, умоўнасць, літаратурныя штампы ранніх твораў, Пушкін ідзе сваім асобым шляхам. Ён не абмяжоўваецца камернай паэзіяй, звяртаючыся да тэм складанейшых, грамадска-значных[2].
Вершы Ліцэйскага перыяду (1813—1817)
1813
Да Наталлі («Мне даведацца прыпала…»)
Няшчасце Кліта
Двум Аляксандрам Паўлавічам
1814
Да сябра вершатворца
Кольна (перайманне Асіяна)
Эўлега
Асгар
Розум і каханне
Да сястры
Прыгажуні, якая нюхала табаку
Эпіграма («Арыст нам абяцаў трагедыю такую…»)
Казак
Князю А. М. Гарчакову («Няхай, не знаўшы Апалона…»)
Дасведчанасць
Асалода
Да Наташы
Студэнты-бяседнікі
Бава (урывак з паэмы)
Да Бацюшкава
Эпіграма
Да М. Р. Ламаносава
На Рыбушкіна
Успаміны ў Царскім Сяле
Раманс
Леда (Кантата)
Stances
Mon Portrait
Мы нядаўна ад журботы
На Пучкову («Дальбог, Пучкова не смяшыць…»)
Гараль і Гальвіна
Споведзь беднага вершатворца
1815
Гарадок (К***)
Бацюшкаву («Ў пячорах Гелікона…»)
Напалеон на Эльбе
Да Пушчына (4 мая)
Да Галіча
Да маладой актрысы
Успамін (Да Пушчына)
Пасланне да Галіча («Дзе ты, лянівец мой?..»)
Да Дэльвіга. Адказ
На вяртанне гасудара імператара з Парыжа ў 1815 годзе
«Так, я шчаслівы быў, так, меў я асалоду»
«Панурых тройка спевакоў…»
Вада і віно
Здрады
Да Ліцынія
Летуценнік
Мой тэстамент. Сябрам
Да яе («Эльвіна, мілы друг...»)
Мая эпітафія
Паражаны рыцар
Да Дэльвіга («Паслухай, муз нявінных...»)
Ружа
Сляза
Да бар. М. А. Дэльвіг
Майму Арыстарху
Цень Фанвізіна
Труна Анакрэона
Пасланне да Юдзіна
Да жывапісца
Стары («Я ўжо не той Філосаф прагны…»)
Вішня
1816
Назаўтра з свечкаю грашовай
Вусы. Філасафічная ода
Шчаслівы ў шуме гарадскім
Хрыстос ускрос, любімец Феба!
Прынцу Аранскаму
Сон (Урывак)
Кж. В. М. Валконскай
Экспромт на Агарову
Акно
Да Жукоўскага («Дабраславі, паэт!»)
Асенняя раніца
Расстанне
Ісціна
На Пучкову
Дзядзьку, які назваў сачыніцеля братам
Вершнікі
Элегія («Шчаслівы, хто ў запале сам…»)
Месяц
Спявак
Да сну
Слова мілай
Любоў — жыцця халоднага вясёласць
Элегія («Я бачыў смерць…»)
Сябрам («Нашто, вясёлыя сябры…»)
Элегія («Каханне, думаў я, пагасла назаўжды…»)
Асалода
Да Машы
Заздароўная чара
Пасланне Лідзе
Амур і Гіменэй
Фіял Анакрэона
Да Шышкова
Абуджэнне
Наэль на лейб-гусарскі полк
Да Дэліі
Дэлія
Фаўн і пастушка. Абразкі
Склеп
«Хвароба, дзядзечка? Бяссільны…»
Надпіс да альтанкі
«Вось Віля — дыхае каханнем…»
На гр. А. К. Разумоўскага
На Бабалаўскі палац
Параўнанне
Твой і мой
«Нудней ідыліі, за оду халаднейшы…»
Куплеты. На словы «Няможна як — ну так і быць»
Куплеты. На словы «О, дазвольце мне сказаць»
Божа! цара тулі!..
Тэстамент Кюхельбекера
1817
Да Каверына
Элегія («Я зноўку ваш, о юныя сябры!…»)
Да маладой удавы
Бязвер'е
Да Дэльвіга («Шчаслівы, хто змала́…»)
Стансы «Ты кажаш мне палаць душою…»)
Пасланне В. Л. Пушкіну
Ліст да Ліды
Князю А. М. Гарчакову («Стыкнуся з васямнаццатай вясной…»)
У альбом
У альбом Іллічэўскаму
Таварышам
Надпіс на сцяне бальніцы
У альбом Пушчыну
Кюхельбекеру («Апошні раз, у цішы адзіноты…»)
Да партрэта Каверына
Да ліста
Снабачанне
Яна
«І з пытаннем застанешся…»
«Учора з усяночнай ідучы…»
«Упэўнены ў сабе я…»
Couplets
Эпіграма («„Скажы, што новага“. — Ні слова…»)
«Пажарскі, Мінін, Гермаген…»
Эпіграма на смерць вершатворца
Партрэт («Вось карапузік наш, манах…»)
Гаўншыльд і Энгельгард
1817—1820
1817 (пасля Ліцэя)
«Ёсць ў Расіі горад Луга…»
«Даруйце, верныя дубровы!..»
Да Агаровай («Мітрапаліт, хвалько нахабны…»)
Тургеневу
Да *** («Не ўдакладняй, нашто панылай думкай…»)
«Краёў чужых без досведу аматар…»
Да яе («У сумнай марнасці я ліру забываў…»)
Вольнасць. Ода
Кн. Галіцынай, дасылаючы ёй оду «Вольнасць»
Крыўцову
«Не пагражай ляніўцу маладому…»
«Вянец жаданням! Але што ж, я бачу вас…»
1818
Летуценніку
Да Чаадаева
Урачыстасць Вакха
Акрыянне
«Як соладка!.. багі, ды небяспечна...»
Жукоўскаму
Красуні
1819
Мансураву
Вёска
1820 (Пецярбург)
Дарыдзе («Любімы, веру, я; для сэрца трэба верыць…»)
↑Цявловская, Т. Примечания к стихотворениям Пушкина 1813—1822 гг // Собрание сочинений А. С. Пушкина в десяти томах. — Москва: Икар, 1959. — Т. 1. — C. 591, 594.
↑Благой, Д. Стихотворения Пушкина // Собрание сочинений А. С. Пушкина в десяти томах. — Москва: Государственное издательство художественной литературы, 1959. — Т. 1. — C. 525—526.
,_Russian_poet._Portrait_based_on_engraving_by_Thomas_Wright)_1200dpi.jpg)
