Егіпецкія ночы

Егіпецкія ночы
Египетскiя ночи
Жанр	аповесць
Аўтар	Аляксандр Сяргеевіч Пушкін
Мова арыгінала	руская
Дата напісання	1835
Дата першай публікацыі	1837[1]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

«Егі́пецкія но́чы»^[2] — незавершаная аповесць Аляксандра Сяргеевіча Пушкіна, апублікаваная пасля яго смерці ў часопісе «Современник» (№ 8, 1837 год). Той варыянт, які рэканструююць пушкіназнаўцы, утрымлівае вялікія вершаваныя ўрыўкі, што адсутнічаюць у рукапісе. Гэта адзіны твор Пушкіна, дзе проза так цесна пераплятаецца з паэзіяй.

Зыходным пунктам для ўяўлення Пушкіна паслужылі звесткі, узятыя з сачынення «Пра знакамітых людзей» Аўрэлія Віктара, у якое невядомы рэдактар позянй антычнасці ўставіў некалькі глаў, у тым ліку главу LXXXVI, якая адносіцца да царыцы Клеапатры: «Яна была такой распуснай, што часта прастытуіравала, і мела такую прыгажосць, што многія мужчыны сваёй смерцю плацілі за валоданне ёю цягам адной ночы». Задума твора, які разгортвае гэтую тэму ў паўнавартасны аповед, выспявала ў Пушкіна даўжэй за задумы іншых яго твораў — цягам больш як дзесяці гадоў:

• У кастрычніку 1824 года ў Міхайлаўскім ссыльны паэт стварае першую апрацоўку сюжэта — няскончаную паэму «Клеапатра»^[3]. Паводле ацэнкі Д. Мірскага, гэта «адна з цікавейшых задум Пушкіна, цудоўная паэма пра смерць і юр»^[4].
• У 1828 годзе паэт бярэцца за пераробку верша пра Клеапатру, развіваючы і завастраючы асобныя яго тэмы. Адначасова ён піша празаічны ўрывак «Госці з'язджаліся на лецішча…», дзе свецкая прыгажуня Зінаіда Вольская ўяўляе вобраз «Клеапатры Нявы», які хваляваў Пушкіна ў гэты час. Вольская пагарджае свецкімі ўмовамі жарснай жанчыны. У гэтым вобразе большасць пушкіназнаўцаў угадвае Аграфену Закрэўскую («беззаконная камета ў гурме разлічаных свяціл»). Магчыма, перапрацаваны верш пра Клеапатру прызначаўся да ўключэння ў тэкст гэтай аповесці.
• У сярэдзіне 1830-х гадоў^[5] Пушкін вяртаецца да задумы аповесці пра Вольскую і пачынае яе нанава радкамі «Мы бавілі вечар на лецішчы…» У сваёй новай іпастасі сюжэт з жыцця велікасвецкага грамадства аказваецца зарыфмаваным з егіпецкім сюжэтам з Аўрэлія Віктара. Падобна да Клеапатры, Вольская намякае, што гатова правесці ноч з тым, хто гатовы будзе развітацца за гэта з жыццём. Насуперак яе перакананню, што сучасныя мужчыны занадта маладушныя для гэтага, адзін з іх прымае выклік^[6].
• Час напісання аповесці «Егіпецкія ночы» невядомы, аднак часцей за ўсё яго адносяць да знаходжання Пушкіна ў Міхайлаўскім у верасні—кастрычніку 1835 года^[7]. Вершаваны ўрывак з другой главы, які адсутнічае ў руакпісе, развівае тэму ўзаемаадносін паэта і натоўпу, якая даўно займала Пушкіна. Гэта чарнавы накід, які адносіцца да восені 1835 года і засноўваецца на перапрацоўцы строф з няскончанай паэмы «Язерскі». Трэцюю главу завяршаюць паэтычныя ўрыўкі пра Клеапатру, напісаныя прыкладна ў той жа час на аснове верша 1828 года, аднак яны е складаюць сувязнога тэксту.

Ганна Ахматава лічыла празаічны тэкст «Мы бавілі вечар на лецішчы» цалкам самадастатковым і скончаным творам Пушкіна, больш за тое — найлепшым са створанага ім у прозе. Паводле яе думкі, гэты тэкст напісаны пасля «Егіпецкіх начэй» і ўяўляе згушчэнне асноўных тэм гэтага эксперыментальнага, па сутнасці, твора^[8]:

Калі ўдумацца ва ўрывак «Мы бавілі вечар…», нельга не здзівіцца складанасцю і нават дзёрзкасцю яго кампазіцыі <…> Ды і ці ўрывак гэта? Усё, па сутнасці, сказана. Наўрад ці чытач мае права чакаць апісання мілосных уцех Мінскага і Вольскай і самазабойства шчасліўца. Мне здаецца, што «Мы бавілі…» — нешта накшталт маленькіх трагедый Пушкіна, але толькі ў прозе.