Гісторыя сяла Гарухіна

«Гісто́рыя сяла́ Гару́хіна» — няскончаная аповесць Аляксандра Сяргеевіча Пушкіна, напісаная падчас «болдзінскай восені» 1830 года. Уяўляе сабой пачатак сельскай хронікі, пераказанай ад асобы ўладальніка Гарухіна — маладога памешчыка Івана Пятровіча Белкіна.

Напісана ўвосень 1830 года ў Болдзіне. На рукапісе стаяць даты 31 кастрычніка і 1 лістапада^[1][2].

«Гісторыя сяла Гарухіна» ўяўляе сабой адзін з рукапісаў, якія засталіся ад выдуманага Пушкіным аўтара — Івана Пятровіча Белкіна (1801^[3]—1828), уладальніка сяла Гарухіна, які пражыў у ім амаль усё жыццё (з перапынкам на вайсковую службу). У ранняй версіі біяграфіі Белкіна, напісанай яшчэ ў 1829 годзе, І. П. Белкін відавочна згадваецца як аўтар двух розных рукапісаў — цыкла аповесцей («Аповесці Белкіна») і гісторыі ўласнай вотчыны^[2].

У чарнавіках захаваліся лічбы падлікаў для «Гісторыі…», зыходзячы з плошчы сяла ў 240 дзесяцін. Пры гэтым Пушкін засноўваўся на даных Болдзіна па стане маёнтка на V рэвізію (1794)^[2].

Пры жыцці Пушкіна аповесць не друкавалася. Упершыню надрукавана (з пропускамі і няправільнай паслядоўнасцю частак) у «Современнике» (т. VII, 1837, с. 197—220).^[1][2]

Аб поўнай задуме Пушкіна дае ўяўленне план аповесці, які захаваўся ў чарнавіках.^[2] Пасля раздзела «Легендарныя часы», пачатага ў рукапісе, павінны былі ісці наступныя раздзелы: «Праўленне старасты Анціпа Мудрага», «Прыезд майго прадзеда тырана Ів. В. Т.», «Дзед мой кіруе. Пажар», «Суседзі. Павальная хвароба. Царкоўная гісторыя», «Мужыкі згалелі. Бацька мой. Стараста Трыфан. Бунт», «Аканом», «…паншчына».

У канцы плана ідзе кароткае рэзюмэ: «Была багатая вольная вёска / Збяднела праз тыранства / Паправілася праз строгасць / Заняпала праз нядбайнасць…»

Гарухіна стала сімвалічным вобразам, сімвалам запрыгоненай Расіі. Абапіраючыся на іранічную заўвагу Пушкіна, пададзеную вуснамі Белкіна, пра тое, што яго вотчына з'яўляецца краінай, а Гарухіна — яе сталіцай, савецкае пушкіназнаўства адназначна распаўсюджвала вобраз на ўсю краіну^[4][5]. Сатырычныя прыёмы, знойдзеныя ці распрацаваныя Пушкіным для сяла, паслужылі прататыпам для стварэння Салтыковым-Шчадрыным горада Глупава ў «Гісторыі аднаго горада»^[4]. Алюзія на сяло Гарухіна і яго бытапісца Івана Пятровіча Белкіна сустракаецца ў Барыса Мажаева ў аповесці «Гісторыя сяла Брохава, пісаная Пятром Афанасьевічам Булкіным» (1968).