Гаўрыіліяда

Гаўрыіліяда
Гавріиліада
Жанр	паэма
Аўтар	Аляксандр Сяргеевіч Пушкін
Мова арыгінала	руская
Дата напісання	1821
Дата першай публікацыі	1918
Персанажы	Марыя, маці Ісуса, Іосіф Абручнік, Сатана, Гаўрыіл і Бог у хрысціянстве[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

«Гаўрыілія́да» (руск. дарэф. «Гавріиліада», у некаторых ранніх выданнях, у тым ліку першых поўных расійскіх, 1918—1922, памылкова: «Гаврилиа́да») — паэма Аляксандра Сяргеевіча Пушкіна, якая парадыйна-рамантычна абыгрывае сюжэт Евангелля пра Дабравешчанне; галоўны персанаж — архангел Гаўрыіл. Прысвечана кішынёўскаму прыяцелю аўтара М. С. Аляксееву^[1].

Пушкін у маладосці скептычна ставіўся да рэлігійных каштоўнасцей і напісаў некалькі «кашчунных» вершаў. Напрыклад, «Ты богоматерь, нет сомненья» ён напісаў ва ўзросце 27 гадоў. Рэпутацыя «афея» (атэіста) неаднаразова дастаўляла паэту непрыемнасці.

«Гаўрыіліяда» напісана 22-гадовым Пушкіным у красавіку 1821 года ў Кішынёве (частка гісторыкаў адносіць завяршэнне паэмы да лета 1822 года)^[2]. Даследчыкі звязвалі сюжэт «Гаўрыіліяды» з паэмай «Вайна старых і новых багоў» Эварыста Парні, паэта, высока цанімага Пушкіным; магчыма таксама сувязь з адным эпізодам «Казкі пра Залатога пеўня» М. Клінгера^[3].

Аўтограф паэмы да нас не дайшоў. Захаваўся толькі план некаторых эпізодаў, напісаны Пушкіным у Бесарабіі 6 красавіка 1821 года: «Святы дух, прызваўшы Гаўрыіла, апісвае яму сваю любоў і робіць зводнікам. Гаўрыіл закаханы. Сатана і Марыя». Маюцца таксама накіды ўводзін ці прысвячэння, якія звычайна адносяцца да задумы «Гаўрыіліяды».

Стыль паэмы — тыповы ранні пушкінскі, і многія вершы «Гаўрыіліяды» блізкія да іншых яго вершаў. Напрыклад, як адзначыў Брусаў, радкі 329—355 надзвычай падобныя да верша «Платоническая любовь» (1819), а радкі 113—116 — да верша «Любовь одна — веселье жизни хладной» (1816).

Як твор зусім не дазволены згодна з цэнзурнымі ўмовамі таго часу, некаторы час ён быў вядомы толькі ў вузкім коле сяброў Пушкіна, але ўжо пачынаючы з лета 1822 года стаў разыходзіцца ў спісах. Першае згадванне паэмы гісторыкі знайшлі ў лісце С. С. Пятроўскага да С. А. Сабалеўскага ад 12 чэрвеня 1822 года: «Напісана Пушкіным паэма „Гаўрыліяда“ ці каханне архангела Гаўрыіла з дзевай Марыяй». П. А. Вяземскі, дасылаючы 10 снежня 1822 года А. І. Тургеневу значны ўрывак з «Гаўрыіліяды», напісаў: «Пушкін даслаў мне адно сваё цудоўнае свавольства»^[2].