Берберски занает

Берберски занает — занает за задоволување на лична хигиена, за стрижење, обликување и негување на косата на лица од машки пол.

Историјата на берберството се протега одамна. Во Египет се откриени жилети што потекнуваат од околу 3500 година пред нашата ера, што покажува дека луѓето се стрижеле дури и во древно време. Египќаните биле меѓу првите што понудиле берберски услуги околу 5000 пр. н. е., користејќи алатки направени од школки од остриги или изострен кремен.^[1]

Берберството не било ограничено само на Египет; играло значајна улога во културите на различни континенти. Маите, Ацтеките, Ирокезите, скандинавските и монголските општества користеле берберски практики, честопати како начин за означување на општествените улоги или за време на војна. Во Стара Грција, мажите ги потстрижувале брадите, косата и ноктите од бербер на агора, која исто така служела како место за дружење и расправа за тековните настани. Берберството го пронашло својот пат до Рим преку грчките колонии на Сицилија околу 296 година пр. н. е., што довело до појава на берберници познати како „тонстрина“ на латински. Овие берберници станале популарни места за собирање каде што луѓето ги следеле дневните вести и озборувања. Посетата на берберот наутро за многумина станало рутина, исто толку важна како и одењето во јавните бањи. Првото бричење на еден млад човек се сметало за значајна пресвртница во церемонијата на неговото полнолетство.

Римските бербери користеле различни алатки, вклучувајќи чешли, жилети, ножици и виклери, заедно со специјализирани инструменти за отстранување на брадата и отстранување на влакна.^[2] Некои бербери станале доста богати и влијателни, работејќи дуќани што привлекле муштерии од високото општество. Меѓутоа, повеќето бербери биле едноставни трговци што управувале со мали продавници или работеле на улица, нудејќи ги своите услуги по пристапни цени.

Кон почетокот на XIX век овој занает се наоѓал исклучиво во рацете на муслиманите (Турци). Но, до крајот на векот со него се занимавале и христијаните, Македонци и Власи. Стрижењето и потстрижувањето се вршело само со ножици, а бричењето на брадите со самоделски бричеви. Кај берберите Македонци клиентите ги миеле и главите.^[3] Меѓу занаетите за лични услуги најповеќе биле застапени берберите и фотографите. Во 1924 година, од 23 правни и неправни мајстори - бербери во Охрид, само тројца биле Македонци. Таа традиција продолжила и во наредните години.^[4]

Берберите често вршеле и други услуги, често и хируршки интервенции. Муслиманските бербери го изведувале обрежувањето или сунетот, а Македонските бербери пуштале „нечиста крв“ , ваделе заби, лекувале разни кожни заболувања и слично. За ваквите услуги тие обично добро наплатувале. Меѓу двете светски војни берберниците често личеле и на мали кафеани и бакалници, продавајќи: мед, овошје, сувенири и друго.^[5]

Во Охрид како берберски „лекар“ бил познат Зејнула Муарем.^[6]

Долго време берберите работеле со примитивни алати и во нехигиенски услови, сè до средината на триесетите години на XX век кога почнале да увезуваат помодерни алатки од европските земји. Берберниците не биле доволно хигиенски и доволно опремувани, заради што многупати биле и опоменувани.^[7]

Берберите вообичаено си имале свои редовни клиенти, кои за извршените услуги плаќале на крајот од месецот (особено службениците). Меѓу нив имало и конкуренција, што ги терало да ги намалуваат цените на услугите, особено младите и помалкупознатите бербери.^[8]

Економската криза ги довела и берберите до тешка положба. Ножевите за бричење од системот на „жилет“ ги отуѓило најголемиот број клиенти од берберниците. Се бричеле сами. Ваква била ситуацијата во сите градови. Тоа ги довело берберите во ситуација да наплаќаат „кој колку ќе даде“. Во 1937 година, Земскиот сојуз на берберите и фризерите на Југославија се обратиле до Министерот за трговија и индустрија, барајќи спас за струката (занаетот), преку донесување на ценовник. Но, тоа барање било одбиено од причина што не постоела законска можност за донесување на единствен ценовник.^[9]

Во Охрид, со оглед на тоа што имало многу бербери, нивната заработувачка била сосема ниска. За да привлечет клиенти, бричејќи ги или потстрижувајќи ги, им давале кафе или чај, и тоа без надоместок.^[10]

По барање на некои охридски бербери, началникот на охридската околија донесол наредба со која сите бербери, зависно од квалификациите, годините на работа, местото на локација на дуќанот и друго, да се поделат во три категории и да си ги одредат цените на услугите. Берберската секција од Охрид не се сложила со оваа наредба и барала да се измени.^[11]

• Бербер