Гета ў Івацэвічах

Гета ў Івацэвічах (лета 1941 — 11 жніўня 1942) — яўрэйскае гета, месца прымусовага перасялення яўрэяў горада Івацэвічы і бліжэйшых населеных пунктаў падчас Халакосту.

Перад вайной яўрэйскае насельніцтва Івацэвічаў значна папоўнілася бежанцамі з раёнаў Польшчы, захопленых немцамі ў верасні 1939 года, і да пачатку акупацыі складала каля 300 чалавек. Івацэвічы былі захопленыя нямецкімі войскамі 24 чэрвеня 1941 года^[1].

Неўзабаве пасля акупацыі немцы, рэалізуючы нацысцкую праграму знішчэння яўрэяў, арганізавалі ў Івацэвічах гета, куды сталі прыганяць і яўрэяў з бліжэйшых вёсак^[2][3][4][5]. Гета было размешчана ў перапоўненай маленькай гасцініцы. Тэрыторыя гета была абнесена калючым дротам^[1]. Вязняў штодня збівалі і выкарыстоўвалі на прымусовых работах — будоўлях, пракладцы дарогі, пагрузачна-разгрузачных работах на чыгуначнай станцыі^[6][1][5]. Па ўспамінах сведкаў, у гета прыходзілі мясцовыя сяляне і ўгаворвалі: «Аддайце нам усё, вас і так заб’юць…»^[7].

У лютым 1942 года, у моцны мароз і снежны буран, яўрэяў з Івацэвіцкага гета пешшу пагналі праз лес у Косава — 20 кіламетраў ад Івацэвічаў. Усіх, хто апынуўся не ў сілах ўстаць у строй, забілі на месцы. Людзі падалі ад знямогі, атрымлівалі абмаражэння рук і ног, але ў Косаўскім гета іх размясціць не змаглі. Праз два дні габрэяў пагналі назад. У дарозе загінулі і былі забітыя 21 чалавек^[1][7][5].

У сакавіку былі расстраляныя 620 івацэвіцкіх яўрэяў^[3][4].

У жніўні апошніх яўрэяў забілі ва ўрочышчы Жвіроўня^[7].

На адным з месцаў забойства больш за 1000^[8] яўрэяў Івацэвічаў у 2001 годзе ўсталяваны валун-помнік.

• Холокост на территории СССР. Энциклопедия / Гл. ред. И. А. Альтман. — 2-е изд., испр. и доп. — М.: РОССПЭН, 2011. — 1143 с. — ISBN 978-5-8243-1463-2.
• Свидетельствуют палачи. Уничтожение евреев на оккупированной территории Беларуси в 1941—1944 гг. / Составители В. И. Адамушко, И. П. Герасимова, В. Д. Селеменев. — 2-е издание. — Мн.: НАРБ, 2010. — 199 с. — ISBN 978-985-6372-67-7.
• В.П. Касько, Г.К. Кисялёў, У.М. Макар i iнш. (рэдкал.), М.В. Банасевіч, В.П. Касько i iнш.(укладальнікi). «Памяць. Iвацэвіцкi раён». — Мн.: «БЕЛТА», 1997. — 496 с. — ISBN 985-6302-06-4.
• Адамушко В. И., Бирюкова О. В., Крюк В. П., Кудрякова Г. А. Справочник о местах принудительного содержания гражданского населения на оккупированной территории Беларуси 1941—1944. — Мн.: Национальный архив Республики Беларусь, Государственный комитет по архивам и делопроизводству Республики Беларусь, 2001. — 158 с. — 2000 экз. — ISBN 985-6372-19-4.