Гета ў Свіслачы (Свіслацкі раён)

Гета ў Свіслачы (лістапад 1941 — 1 лістапада 1942) — яўрэйскае гета, месца прымусовага перасялення яўрэяў горада Свіслач і бліжэйшых населеных пунктаў падчас Халакосту.

Горад Свіслач быў захоплены нямецкімі войскамі 26 чэрвеня 1941 года. Акупацыя доўжылася да 17 ліпеня 1944 года^[1]. На момант акупацыі сярод 8000 жыхароў горада габрэяў было больш за 3000 чалавек^[2]. Эвакуявацца з гэтага памежнага горада паспелі толькі некалькі габрэйскіх сем’яў^[3]

У лістападзе 1941 года немцы, рэалізуючы нацысцкую праграму знішчэння яўрэяў, арганізавалі ў Свіслачы гета. Яўрэям дазволілі ўзяць толькі тое, што можна было панесці ў руках і павезці на тачцы, і загадалі на працягу 6 гадзін перасяліцца ў гета ў раёне цяперашняй вуліцы Мяльнова, Камсамольскай і Горкага — да вуліцы Новая. Усе каштоўныя рэчы пры перасяленні адабралі паліцаі. Гета было абгароджана і строга ахоўвалася. Для кантролю выканання нямецкіх загадаў вязням загадалі стварыць юдэнрат і яўрэйскую паліцыю. Мясцовым жыхарам катэгарычна забаранялася размаўляць з габрэямі і заходзіць на тэрыторыю гета^[4][5][3].

Вязняў ва ўзросце ад 16 да 60 гадоў выкарыстоўвалі на самых цяжкіх прымусовых работах, рабавалі, накладвалі розныя «кантрыбуцыі» і збівалі. За найменшую правіннасць расстрэльвалі^[4]. Праз год існавання гета ў жывых засталося менш за палову яўрэяў^[5].

1 лістапада^[2][3] (2 лістапада^[6][7], 1 снежня^[8]) 1942 года Свіслацкае гета было знішчана. Маладых вязняў адабралі і адправілі ў працоўны лагер у Ваўкавыск^[9]. Астатніх габрэяў, большай часткай жанчын, старых і дзяцей, выбудавалі ў калону і павялі ў бок парку па вуліцы Дворнай. Асуджаных людзей прывялі ва ўрочышча Вішаўнік на ўскраіне Свіслачы, прымусілі самім выкапаць ямы і расстралялі. Расстрэл працягваўся з пяці гадзін вечара да сярэдзіны ночы, усяго былі забітыя больш за 1500 (1536^[2][5][7]) чалавек^[10][3].

Усяго былі забітыя больш за 3000 свіслацкіх габрэяў^[5].

Помнік забітым усталяваны ва ўрочышчы Вішэўнік^[11][12][13].

• М. М. Грунтовіч, Г. К. Кісялёў i iнш. (рэдкал.); I. I. Варанец. (уклад.). «Памяць. Свіслацкi раён». Гісторыка-дакументальная хроніка гарадоў і раѐнаў Беларусі.. — Мн.: «Беларусь», 2004. — 526 с. — ISBN 985-01-0496-1.
• Свидетельствуют палачи. Уничтожение евреев на оккупированной территории Беларуси в 1941—1944 гг. / Составители В. И. Адамушко, И. П. Герасимова, В. Д. Селеменев. — 2-е издание. — Мн.: НАРБ, 2010. — 199 с. — ISBN 978-985-6372-67-7.