Драгічынскае гета

Гета ў Драгічыне (ліпень 1941 — 15 кастрычніка 1942) — яўрэйскае гета, месца прымусовага перасялення яўрэяў горада Драгічын Брэсцкай вобласці падчас Халакоста.

У перадваенныя гады сярод 3125^[1] чалавек насельніцтва Драгічына габрэяў было 1521^[2][3] — каля паловы жыхароў^[1][4]. Перад вайной у горадзе знаходзіліся 2675 яўрэяў^[5]. Горад быў захоплены нямецкімі войскамі 25 чэрвеня 1941 года і знаходзіўся пад акупацыяй больш за тры гады — да 17 ліпеня 1944 года^[2][6][7].

У ліпені 1941 года немцы сагналі ўсіх пакінутых у горадзе габрэяў у гета, і пад страхам смерці абавязалі іх нашыць на адзенне спераду і ззаду жоўтыя латы^[8].

Драгічынскае гета знаходзілася на захад ад моста, і было абмежавана вуліцамі Леніна, Першамайскай, Кастрычніцкай і Пушкіна. На тэрыторыі гета апынуліся таксама прыгнаныя яўрэі з блізкіх вёсак^[3][8][9].

Неўзабаве Драгічынскае гета падзялілі на два гета, пераходы паміж якімі забараняліся. У адно гета змясцілі рамеснікаў, якіх прымушалі шыць вопратку і абутак для немцаў, і больш заможных габрэяў, у якіх шантажом выманьвалі каштоўнасці. У другім гета сабралі нямоглых і бедных яўрэяў, якіх планавалі забіць у першую чаргу, і паступова вывозілі эшалонамі на расстрэлы ля Броннай Гары^[3][8][5].

З канца лета 1942 года нацысты, у рамках рэалізацыі гітлераўскай праграмы знішчэння яўрэяў, пачалі паўсюдную ліквідацыю апошніх гета. Колькасць вязняў у Драгічынскім гета да гэтага часу значна зменшылася, таму што яўрэяў, якія востра не патрабаваліся немцам, разам з жонкамі і дзецьмі ўжо з 1941 года вывозілі і забівалі ў лагеры смерці на Броннай Гары^[9].

Канчаткова гета было ліквідавана 15 кастрычніка 1942 года^[1][5]

Пасля вызвалення Драгічына ад нямецкай акупацыі камісія НДК выявіла некалькі месцаў масавых пахаванняў. Больш за ўсё забітых знайшлі на тэрыторыі могілак каля райспажыўсаюза — 3816 цел (з іх 895 мужчын, 1083 жанчыны і 1838 дзяцей), у многіх людзей былі прабітыя чарапы, вывіхнутыя рукі і ногі, пераламаныя канечнасці і рэбры, знявечаныя твары. У цэнтры Драгічына ў 11 магілах налічылі 150 целаў забітых, а ў 13 магілах за 300 метраў ад габрэйскіх могілак ва ўрочышчы Залессе — 250 забітых. Усяго — 4991 чалавек^[2].

На брацкай магіле ў прывакзальным скверы, дзе пахаваныя больш 3000^[10] ахвяр нацысцкага рэжыму ў Драгічыне, у 1967 годзе быў усталяваны абеліск^{[2][9][11][5]}.

• Холокост на территории СССР. Энциклопедия / Гл. ред. И. А. Альтман. — 2-е изд., испр. и доп. — М.: РОССПЭН, 2011. — 1143 с. — ISBN 978-5-8243-1463-2.
• Я.Я. Аляксейчык, С.П. Мамацюк i iнш. (рэдкал.), С.А. Супрун (укладальнік). «Памяць. Драгічынскi раён». — Мн.: «БЕЛТА», 1997. — 575 с. — ISBN 985-6302-02-1.