Халакост у Шаркаўшчынскім раёне За час акупацыі яўрэі Шаркаўшчынскага раёна былі практычна цалкам забітыя, і нацысты ніколі не спынялі пошукі і забойствы ацалелых прадстаўнікоў народа. Сярод такіх выпадкаў — расстрэл немцамі і паліцаямі ў чэрвені 1943 года на хутары Райпаль 19 старых, жанчын і дзяцей. У верасні 1943 года ў вёсцы Робертава нямецкія салдаты забілі двух мужчын-яўрэяў, якія ўцяклі з Шаркаўшчынскага гета. У снежні 1941 года 60 яўрэяў з вёскі Мгуміцэ Юзафаўскага сельсавета вывезлі ў Глыбоцкае гета, дзе яны былі забітыя. Увосень 1942 года ў вёсцы Шкунцікі былі схопленыя 7 сем’яў (28 чалавек), вывезеныя ў Шаркаўшчынскае гета і забітыя[2]. У чэрвені 1942 года ў вёсцы Шаўдрыкі былі расстраляныя 3 жанчыны, стары і 3 дзяцей[4]. Каля вёскі Варонка былі забітыя больш за 70 яўрэяў, а іх парэшткі былі выяўленыя толькі ў 2007 годзе[5][6].
Немцы, рэалізуючы нацысцкую праграму знішчэння яўрэяў, стварылі на тэрыторыі раёна 5 гета:
- у Германавічах (лета 1941 — лета 1942, каля 300 загінулых),
- у Лужках (восень 1941 — 1 чэрвеня 1942, больш за 500 загінулых),
- у Шаркаўшчыне (ліпень 1941 — 18 чэрвеня 1942, каля 1000 загінулых),
- у Ёдах (лета — кастрычнік 1941, каля 450 загінулых).
18 чалавек з Шаркаўшчынскага раёна былі ўдастоены ганаровага звання «Праведнік народаў свету» ад ізраільскага мемарыяльнага інстытута «Яд ва-Шэм» «у знак глыбокай удзячнасці за дапамогу, аказаную яўрэйскаму народу ў гады Другой сусветнай вайны».
- Седзюкевіч Мітрафан і Хелена, Канаховіч Вераніка, Ежы і Ніна, Палчэўская (Канаховіч) Ганна, Валынская (Канаховіч) Зофія, Селядзеўская (Канаховіч) Ядвіга, Лагун Альбін і Агнешка — за выратаванне Зільбермана Альтэра і яго сям’і, Смушковіч Хаі-Рывы і яе сям’і[9].
- Альшэўская Тэадора і яе дзеці Ганна, Казімір і Мікульская Юзэфа, якія выратавалі сям’ю Номкіных: Марціна і яго жонку Бэлу, Гірша і яго жонку Міхаліну, Ехуду, Эстэр, Ехудыт і яе мужа Морыса ў Шаркаўшчыне[10].
- Марыя Францаўна Левановіч (у дзявоцтве Казачонак) — за выратаванне Якава Сасновіча ў Германавічах[11][12].
- Гродзь Антон і Марыя — за выратаванне Эйнхорна Гірша ў вёсцы Міцькаўшчына[15].
- Бялевіч Пётр — за выратаванне Цымер Цылі, Залмана, Славы і Рыгора[16].
Помнікі ахвярам Катастрофы ўсталяваны ў Шаркаўшчыне, Лужках, Ёдах і Мельніцы.
Крыніцы
- ↑ Государственный архив Российской Федерации (ГАРФ). — фонд 7021, опись 92, дело 219, листы 278, 280
- ↑ Государственный архив Российской Федерации (ГАРФ). — фонд 7021, опись 92, дело 219, лист 87
- ↑ С. Янукович. «Страшная находка», газета «Витебский рабочий», 21 августа 2007 года
- ↑ А. Пукшанский. «Найдены останки мирных жителей», газета «Звязда», 25 августа 2007 года (бел.)
- ↑ Яд Вашем. История спасения. Седюкевич Митрофан и Хелена Архівавана 8 жніўня 2014.
- ↑ Яд Вашем. Праведники народов мира. История спасения Номкиных. Архівавана 21 кастрычніка 2016.
- ↑ Л. Смиловицкий.Судьба еврейских детей в годы оккупации на территории Белоруссии Архівавана 26 ліпеня 2014.
- ↑ Яд Вашем. История спасения. Казаченок Мария Архівавана 8 жніўня 2014.
- ↑ Яд Вашем. История спасения. Гродь Антон и Мария Архівавана 8 жніўня 2014.
- ↑ Яд Вашем. История спасения. Белевич Пётр Архівавана 8 жніўня 2014.
Літаратура
- Холокост на территории СССР. Энциклопедия / Гл. ред. И. А. Альтман. — 2-е изд., испр. и доп. — М.: РОССПЭН, 2011. — 1143 с. — ISBN 978-5-8243-1463-2.
- Свидетельствуют палачи. Уничтожение евреев на оккупированной территории Беларуси в 1941—1944 гг. / Составители В. И. Адамушко, И. П. Герасимова, В. Д. Селеменев. — 2-е издание. — Мн.: НАРБ, 2010. — 199 с. — ISBN 978-985-6372-67-7.
- Л. М. Драбовіч, Г. Ф. Волах i iнш. (рэдкал.); Л. М. Лабачэўская. (уклад.). «Памяць. Шаркаўшчынскi раён». Гісторыка-дакументальная хроніка гарадоў і раѐнаў Беларусі.. — Мн.: "БЕЛТА", 2004. — 512 с. — ISBN 985-6302-63-3.
|
