Гета ў Чэрнеўцы

Гета ў Чэрнеўцы (лета—верасень 1941) — яўрэйскае гета, месца прымусовага перасялення яўрэяў пасёлка Чэрнёўка Дрыбінскага раёна і бліжэйшых населеных пунктаў падчас Халакосту.

Пасёлак быў захоплены нямецкімі войскамі 14 ліпеня 1941 года. Акупацыя доўжылася да 29 чэрвеня 1944 года^[1]. Немцы, рэалізуючы нацысцкую праграму знішчэння яўрэяў, арганізавалі ў мястэчку гета^[2].

У першых чыслах жніўня немцы расстралялі каля 200 габрэяў^[3][4][1].

У верасні (з 6 па 21 кастрычніка^[3][5][1][6]) СС акружылі суседнія з Чэрнеўкай вёскі (у тым ліку, Кароўчыну^[7]), збіралі яўрэяў і гналі ў Чэрнеўку. Затым паліцыі загадалі габрэям сабраць рэчы нібыта для пераезду ў іншае, больш прасторнае месца. Калону асуджаных людзей вывелі з пасёлка, загадалі пакласці рэчы на зямлю і прайсці наперад. Адабралі моцных мужчын, адвялі і расстралялі іх у рове прыкладна за 300 метраў ад гэтага месца. Жанчын перад расстрэлам падзялілі на дзве групы — больш маладых і больш старэйшых. Дзеці кідаліся паміж імі, крычалі і плакалі, а паліцаі збівалі іх бізунамі. Затым жанчынам загадалі распрануцца і распрануць дзяцей, і расстралялі. Многіх дзяцей кідалі ў яр і закапалі жывымі. Маладых дзяўчат перад смерцю гвалтавалі^{[3][8][4][5][9]}.

Дарослае негабрэйскае насельніцтва Чэрнеўкі і суседняга пасёлка Васільеўка прыгналі глядзець на расстрэл, які працягваўся каля трох гадзін. Пасля расстрэлу паліцэйскія падзялілі рэчы забітых^[3][8].

У гэты дзень былі расстраляныя каля 600 (525^[1]) чалавек^{[3][10][11][4][6]}.

Усяго ў Чэрнеўцы былі забітыя каля 800 яўрэяў^[3].

Помнік ахвярам генацыду яўрэяў быў усталяваны ў 1961 (1960^[1]) годзе. Выжылыя габрэі з Чэрнеўкі і з іншых месцаў (Даніэль Разін, Арон Файерман, Ілля Моцкін, Зелік Зелікаў і іншыя) змаглі арганізаваць перапахаванне парэшткаў расстраляных на былыя габрэйскія могілкі, размешчаныя на ўездзе ў вёску Алюты, у дзве брацкія магілы для мужчын і жанчын. Мясцовыя ўлады не дазволілі напісаць, што гэты помнік — забітым габрэям, і было напісана: «Мірнаму насельніцтву Чэрнеўкі, трагічна загінуламу ад рук нямецкіх захопнікаў 6-26 кастрычніка 1941 года»^[3][5].

• Г. П. Пашкоў, А. Т. Лагун, С. П. Самуэль i iнш. (рэдкал.); В. У. Нямыкiн (уклад.). «Памяць. Дрыбiнскi раён». Гісторыка-дакументальная хроніка гарадоў і раѐнаў Беларусі.. — Минск: «Беларуская энцыклапедыя», 2004. — 648 с. — ISBN 985-11-0298-9.
• Холокост на территории СССР. Энциклопедия / Гл. ред. И. А. Альтман. — 2-е изд., испр. и доп. — М.: РОССПЭН, 2011. — 1143 с. — ISBN 978-5-8243-1463-2.
• Свидетельствуют палачи. Уничтожение евреев на оккупированной территории Беларуси в 1941—1944 гг. / Составители В. И. Адамушко, И. П. Герасимова, В. Д. Селеменев. — 2-е издание. — Мн.: НАРБ, 2010. — 199 с. — ISBN 978-985-6372-67-7.
• Адамушко В. И., Бирюкова О. В., Крюк В. П., Кудрякова Г. А. Справочник о местах принудительного содержания гражданского населения на оккупированной территории Беларуси 1941—1944. — Мн.: Национальный архив Республики Беларусь, Государственный комитет по архивам и делопроизводству Республики Беларусь, 2001. — 158 с. — 2000 экз. — ISBN 985-6372-19-4.