Чэрыкаўскае гета

Гета ў Чэрыкаве (лета—кастрычнік 1941) — яўрэйскае гета, месца прымусовага перасялення яўрэяў горада Чэрыкаў падчас Халакосту.

Паводле перапісу 1939 года ў Чэрыкаве з 6411 жыхароў яўрэяў было 949 чалавек (14,8 %)^[1][2]. Чэрыкаў знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй 2 гады і 2,5 месяца — з 17 (15^[3]) ліпеня 1941 года да 1 кастрычніка 1943 года^[4][5].

Неўзабаве пасля акупацыі немцы, рэалізуючы гітлераўскую праграму знішчэння яўрэяў, арганізавалі ў Чэрыкаве гета.

У кастрычніку (лістападзе^[6]) 1941 года ад 500 да 600 (238^[7], 253^[6][2], 300^[8]) яўрэяў горада сабралі і пад канвоем з немцаў і калабарантаў пагналі да «народнага дому». Усе ішлі з рэчамі, у калоне было шмат дзяцей. Затым ім сказалі, што іх адвядуць на вакзал у Крычаў для перасялення ў іншае месца, але па дарозе калону павярнулі ў іншы бок — у бок Зарэчча да месца, якое называлася Чырвоны Бераг. Каля млына ва ўрочышчы Маставое ля траншэі, якая ўтварылася пры здабычы торфу, калону асуджаных людзей спынілі і расстралялі з аўтаматаў. Многіх габрэяў кідалі ў роў параненымі і закопвалі яшчэ жывымі^{[1][8][9][10]}.

Помнік ахвярам Катастрофы быў усталяваны ў канцы 1950-х — пачатку 1960-х гадоў (у 1969 годзе^[6]). Грошы на помнік збіралі самі габрэі. У 1980-х гадах помнік быў пашкоджаны вандаламі, і на яго месцы ўсталявалі новы — памылкова з крыжам^[8][11].

На чэрыкаўскіх габрэйскіх могілках, абмежаваных вуліцамі Ленінскай, Міра і завулкам Міру, расстрэлаў не было, але там таксама быў усталяваны сімвалічны памятны знак ахвярам генацыду яўрэяў выглядзе трох стэл з прозвішчамі расстраляных^[8][12][2].

• Свидетельствуют палачи. Уничтожение евреев на оккупированной территории Беларуси в 1941—1944 гг. / Составители В. И. Адамушко, И. П. Герасимова, В. Д. Селеменев. — 2-е издание. — Мн.: НАРБ, 2010. — 199 с. — ISBN 978-985-6372-67-7.
• В. М. Ермакоў, Р. I. Маслоўскi, А. Л. Петрашкевiч i iнш. (рэдкал.). «Памяць. Чэрыкаўскi раён». Гісторыка-дакументальная хроніка Чэрыкаўскага раёна. — Мн.: «Вышэйшая школа», 1994. — 660 с. — ISBN 985-06-0020-9.
• Холокост на территории СССР. Энциклопедия / Гл. ред. И. А. Альтман. — 2-е изд., испр. и доп. — М.: РОССПЭН, 2011. — 1143 с. — ISBN 978-5-8243-1463-2.