Халакост у Браслаўскім раёне

За час акупацыі яўрэі Браслаўскага раёна былі практычна цалкам знішчаны. Маштабныя забойствы адбываліся ў населеных пунктах Браслаў^[1], Замосце^[2], Плюсы^[2], Дубіна^[3], Кіслаўшчына^[4], Опса^[5], Слабодка^[6], Яйсы^[7], Іказнь, Самуйлы, Укля, Пераброддзе, Лабецкія. Да пачатку 1990-х гадоў гэтыя факты замоўчваліся афіцыйнымі ўладамі^[8].

У вёсцы Лабецкія (Опсаўскі сельсавет) 22 лютага 1943 года атрад паліцаяў забіў усіх жыхароў — 28 чалавек, якія былі ў гэты дзень у вёсцы — за тое, што яны па чарзе хавалі ў сябе старога яўрэя. Пасля вайны на іх брацкай магіле быў усталяваны помнік^[9].

Падчас акупацыі летам 1942 года яўрэяў вёскі Яйсы (Слабодкаўскі сельсавет) — некалькі дзясяткаў сем’яў — павезлі ў Браслаўскае гета. Але 13 чалавек, у асноўным мужчын, паліцаі забілі на месцы. Іх пахавалі на заходняй ускраіне вёскі, а пасля вайны на гэтым месцы быў усталяваны памятны знак. У 1960-я гады пахаванне было закінута^[10].

Было створана некалькі гета:

• у Браславе (ліпень 1941 — 3 чэрвеня 1943, каля 4500 загінулых),
• у Відзах (лета 1941 — снежань 1942, больш за 2700 загінулых),
• у Дрысвятах (лета 1941 — верасень 1942, больш за 100 загінулых),
• у Друі (лета 1941 — 12 чэрвеня 1942, каля 2200 загінулых),
• у Дубіне (лета 1941 — зіма 1941, больш за 100 загінулых),
• у Іказні (лета 1941 — лета 1942, дзясяткі загінулых),
• у Опсе (чэрвень 1942 — верасень 1942, больш за 300 загінулых),
• у Друйску (1941 — 1942, некалькі сотняў загінулых^[11]),
• у Казянах (1941 — снежань 1942, каля 700 загінулых^[12])

У Браслаўскім раёне 32 чалавекі былі ўдастоены ганаровага звання «Праведнік народаў свету» ад ізраільскага Мемарыяльнага комплексу Катастрофы і гераізму яўрэйскага народа «Яд ва-Шэм» «у знак глыбокай удзячнасці за дапамогу, аказаную яўрэйскаму народу ў гады Другой сусветнай вайны»: Нарушка Ігнат і Генефа, Шчарбінскія Данат, Юзэфа і Уладзіслаў, Часнавіцкія Эмілія, Ядвіга, Іозеф і Альфонс, Матуль Ігнацій, Кіжло Лявонціна і Міхаіл, Дварэцкія Уладзімір і Марыя, Чакан (Дварэцкая) Валянціна, Ламберт (Дварэцкая) Клаўдзія, Вішнеўскія Соф’я і Фелікс, Кісялеўскі Пётр, Цвячкоўскія Эдуард, Надзея і Раіса^[13], Дзянісавы Ганна, Гаўрыла і Леанід, Жоравы Арсен і Марфа, Дзявятка (Жорава) Алімпіяда.

На Браслаўшчыне, акрамя Браслава і Опсы, помнікі расстраляным яўрэям устаноўлены ў Слабодцы^[14] (у 2007 годзе), Яйсах, Відзах, Казянах Ляснічоўцы^[14]

• Холокост на территории СССР. Энциклопедия / Гл. ред. И. А. Альтман. — 2-е изд., испр. и доп. — М.: РОССПЭН, 2011. — 1143 с. — ISBN 978-5-8243-1463-2.
• К. В. Велічковіч, П. Р. Казлоўскi i iнш. (рэдкал.); К. С. Шыдлоўскi. (уклад.). «Памяць. Браслаўскi раён». Гісторыка-дакументальная хроніка гарадоў і раѐнаў Беларусі.. — Мн.: "Паліграфафармленне", 1998. — 710 с. — ISBN 985-6351-03-0.